Сайфуллаев Рустем
Несиллер тарихы 

Эр бир къорантанынъ озь дегерлиги бардыр. О, къорантанынъ тарихынен багълы олып, яш несиллерге эдждатлары акъкъында малюмат бере. Бизим къорантамыздаки бойле дегерлик – тикиш машинадыр.

Тикиш машиналарнынъ пейда олувы, къадынларнынъ ишини, тикиш тарафындан, пек енгинлештирди.

Биринджи тикиш машынанынъ проектини даа XV асырда белли итальян рессамджиси, алими Леонардо да Винчи теклиф этти.

1845 с. Америка Къошма Штатларыда Элиас Хоу масура тикишини (челночный стежок) уйдурып чыкъара . Оны ярдымынен тикиш машина бир дакъкъада 300 тикиш япа, амма бу машина иште пек онъайтсыз эди.

Элиас Хоу иджат эткен тикиш машинаны иш адамы Исаак Мерит Зингер мукеммеллештире ве янъы тикиш машиналарнынъ япылувыны ве чыкъышыны кенишлете.

Русиеде биринджи тикиш машиналарны чыкъаргъан заводы 1900 сенеси «Зингер» фирма иле Подольск шеэринде ачыла.

Меним икяем узакъ заманлардан баш алып бизим кунлергедже кельди. Йигирминджи асырнынъ башында меним Селимхан битам «Зингер» тикиш машинасыны сатын алып, эвине кетирген эди. О заманда эр бир къыз, къадынгъа тикиш унерини мукеммель бильмек лязимдир. Чюнки чокъ балалы къоранталарнынъ урбасыны базардан алмакъ дегиль де, озь элинен тикмек къолай, эм де уджузджа эди. Селимхан битам аиле азаларына чешит тюрлю кийим- урбаларыны тике экен.

Эвельден кельген аталар сёзю «Къыз бешикте - джийез сандыкъта» тамам мында келише, чюнки Селимхан битамнынъ къызы Урие, адет узре, тикиш унерини анасындан темелли огренерек, озю де бутюн джиез- урбаларыны азырлап къоя. Кечкен асырнынъ къыркъынджы йылларында Урие битам алий окъув юртунынъ къырымтатар тили болюгинде окъуркен, къартбабамнен таныш ола, эвленмек ниетине келелер. Амма къартбабам джебеге кете, битам исе бутюн къырымтатар халкъынен берабер буюк джезагъа- сюргюнликке огърай.

Не ола, не олмай, факъат «Зингер» тикиш машинасыны Урие битам Озьбекистангъа алгъанына ич те языкъсынмай. Себеп шунда ки, машина битамнынъ буюктен буюк къорантасыны ачлыкъ - зорлукълардан къутара- чешит тикильген урбаларны сатып, битам аиленинъ кунь кечирювини енгиллештире.

Дженк бите. Та Берлин къапысына барып еткен къартбабам, Къырымгъа къайта. Бош эвни корьген къартбабамнынъ ичи - багъры алевленип кете. Чокъ араштырувларнынъ сонъунда не исе Озьбекистанда о озь нишанлысыны , Урие битамны тапа. Олар къоранта къуралар. Къыйын куньлерде Урие битам джографик хариталарыны сувда джибитип, темелинден къартбабама шу «Зингер» тикиш машинасында кольмеклер тиккен экен.

Бу керекли унерни Урие битам Диляра къызына огреткен. Диляра битам исе «Зингер» тикиш машинасында озюне ве догъмушларына урба- антерлер тике эди. Йыллар кече. Яшайыш яваш- яваш гузеллешип кете. Диляра битамнынъ балалары ола. Оларнынъ бириси Инара къызы- меним анамдыр. Озьбекистандан ватанымызгъа къайтып келелер. Янларында энди къоранта дегерлиг ерини алгъан «Зингер» тикиш машинасы да бар.



Шимди бу машинаны бизлер къулланмаймыз. Амма, бунъа бакъмадан, анам оны сакълап тута. Кичикликтен мен ве къардашларым буюк меракъ иле бу машинаны сейир эте эдик . Анам тариф эткен икяеси бизим бала зеинимизге тылсымлы масал киби келе эди. Оскен саин мен бу масал керчек олгъанына ишанып башладым. Шимди исе бу гузель керчек икяени сизлерге айтып берем.