Аидинов Ислям Эки догъмушнынъ дженкявер такъдири

Аидинов Ислям

Эки догъмушнынъ дженкявер такъдири

Улу Ватан дженкиде бинълернен къырымтатар аскерлери душман иле курешип джан бергенлер. Оларнынъ сырасында меним къартдедем Амит Абиев ве онынъ догъмуш татасы Айше Абиева. Олар акъкъында мен анамны ве Айше къартанамнынъ зенаатдашы, эким- Риза Бекировны икяе этмеге риджа эттим.

Анам: -Билесинми, балам, бойле инсанларымызнынъ тарихыны огренип башкъаларгъа танытмагъа керек, деп саям. Къыртбабам Амит ве Айше алам Бахчасарай районынынъ Алма-Тархан (шимди Вилино) коюнде дюньягъа кельгенлер.

Къыртбабам 1910 сенеси, къардашы Айше исе 1921 сенеси догъды. Вакъыты кельгенде олар кой мектебине барып беш сеныфны битирелер. Амит ве Айшеге окъув къолай бериле эди, онынъ ичюн бабасы огълуны Акъмесджиттеки рабфакъкъа йибермеге къараргъа келе, Айше исе Багъчасарайдаки фельдшер-акушер техникумына окъумагъа кире.

Окъувны битирген сонъ 1932-1937 сенелери Амит къартдедем колхозда бригадир олып чалышкъан.

Айше 1939 сенеси окъув юртуны битирип, Джолман коюнде хастаханеде чалышып башлай.

1941 сенеси июнь 23-те Амит къартдедем шинель кийип, джебеге, Айше къардашы арбий хызметке, медсанбатткъа кетти.

Акъяр мудафаасында Амит къартбабам озь тувгъан топрагъы ичюн 8 ай амансыз дженк этти. Дженк еллары Амитни Булгъарыстан топрагъына кетирдилер.Зайчар-Белгород тарафында немселерге къаршы Агъыр къанлы урушлар башланды. Амит къартбабам янында патлагъан минадан башындан агъыр яраланды.Оны госпитальге къойдылар.Экимлер, хирурглар джаныны къуртармакъ ичюн вакъыт аджымай арекет эттилер, амма файда бермеди. 1944 сенеси октябрь 9-да къартбабам вефат этти. Аркъадашлары оны Видин шеэриндеки къабристанда дефн эттилер. Мезары устюнде къызыл йылдызлы эйкельчик къойдылар. Амма бу акъта аилесининъ хабери ёкъ эди. Амит ольгенлер ве хаберсиз гъайып олгъанлар джедвеллеринде екъ эди. Зодие къартанамны язмагъан, сорамагъан ери къалмады: "Сизинъ акъайынъыз Абиев Амит ольгенлер ве хаберсиз гъайып олгъанлар джедвеллеринде екъ!»-деп джевап ала эди. Дженк биткен сонъ 45 йыл кече. 1990 сенеси Къырмгъа кельген Зодие къартанам Одессалы журналист Геннадий Русановдан къартбабамнынъ такъдири акъкъында акъикъатны биле. Бойлеликле, бутюн аиле Амитнинъ къараманджасына эляк олгъаныны биле.

Айше Днепропетровск якъынларында ерлешкен 329-нджы медицина батальонына арбий фельдшер олып тайин олуна. Дженк атешине шу ерде кирип, къуршун сызгъырувларыны, олюлерни биринджи кере анда корьди. "Манъа бириджи урушлар пек къоркъунчлы корюнди. Лякин сонъунда алыштым, инсан эр шейге алыша экен",- деп хатырлай эди Айше алам.

Днепропетровск, Харьков, Запорожье, Донбасс шеэрлери ичюн урушларда иштирак этти. Кавказ мудафаасыда булунып, Пятигорск, Железноводск, Орджоникидзе шеэрлери ичюн дженклешти.

Агъыр вакъытлары, къуршун тюбюнде къалса да, снарядлар патласа да Айше яралыларны олюмден къуртармагъа тырыша эди. Айше Керчь ве эфсаневий Севастопольде Сапун-дагъ ичюн дешетли урушларда иштирак этти. Севастопольны азат этюв ичюн урушларда сонъунадже дженклешти ве чокъ ярарлыкълар косьтерди."Севастопольни азат этюв ичюн" медальнен мукяфатланды.

Дженк биткен сонъ Айше чокъ арбий дженкявер медаллер иле, омузында лейтенант погонлары олгъан яш дженкчи къыз олып къайтты ве озь зенаатыны девам этти. Амансыз дженк онынъ юрегинде силинмез из къалдырды.

Озьбекистанда, Айше къартанамнен бир хастаханеде, эким Риза агъа Бекиров чалышты ве о акъкъында озь хатыраларны бойле тасвирлей:

-Мен институтны битирип хастаханеге чалышмагъа кельгенде, Айше апте иле ишлемеге къысмет олды. О манъа даима ярдымджы олып, къыйметли меслехатлар бере эди. Чюнки Айше аптенинъ тиббиет саасында иш теджрибеси пек буюк эди. Айше апте дженк ветераны, докъуз дане укюмет мукяфатынынъ саиби, эмек ударниги, актив джемаатчы эди. Аслында, о, яшлыкътан арекетчен бир къыз экен. О фельдшер- акушер юртуны битиргенде, даа 18 яшында къыз олгъанда, озь коюнде кучюк олса да, локъсахане ача. О вакъыт бу буюк иш эди.

Айше апте дженкнинъ биринджи кунюнден чокъ агъар урушларда иштирак эткен. Пятихатка кою янында, биринджи кере дженк атешине киргенде, о янълыз озю уруш мейданындан 47 яралыны алып чыкъкъан ве оларгъа аджеле ярдым косьтерген. Къуршунлар тюбюнде олгъан алда, даа яш, назик къыз ичюн, бу буюк джесюрлик эди, деп саям. Бу урушта озь вазифесини аля дереджеде эда эткени ичюн Айше Абиевагъа командарлыкъ тарафындан ильк тешеккюр илян этильген. Ондан сонъра, Айше даа онларнен тешеккюрнамелер ве мукяфатлар къазангъан.

Эр бир ишине о юректен янашкъан ве экимлер япкъан операцияларны дикъкъатнен козьэтип, чокъ шейлерни огренген. Сонъра баш хирурглар разылыгъынен енгиль амелиятларны озю де япкъан. Айше чокъ керелер яралыларгъа озь къаныны берген. Бир кере, аджеле къан бергенде, кокте душман учагъы пейда олгъан. Госпиталь къуршун атешинде къалгъан, къыйр-чыйыр олып хасталар базылары текрар яраланып ольгенлер, алы олгъанлар къачкъан. Айше къан берип тургъан яралы адам, мураджат эткен:

-Эмшире, къардашым, къач, озюнъни сакъла, сен даа яшсынъ, яшамакъ керексинъ!

Айше исе, еринден къыбырдамагъан. "Мен мында инсан аяты ичюн курешмеге кельдим, къуршундан къоркъып къачмакъ, сакъланмакъ ичюн дегиль", -деп джевап берген. О эр бир яралынынъ сагъ къалмасы ичюн сонъ нефесинедже курешкен.

Бир кунь, Донбас янында Янполь кою янында Айше япыладжакъ амелият ичюн эр шейни азырлагъан ве бираз нефес алмакъ ичюн азбаргъа чыкъкъан. Бакъса, аркъадашларындан кимсе ёкъ. Этрафта къуршун сеслери, снаряд патлавлары... Командир оны корип:

-Сен мында не япып юресинъ? Санбатнынъ бутюн хадимлери дагъгъа ёлланылдылар. Тез, бу ерден джоюл! Бир аягъын мында, бир аягъын анда олсун!-деп къычыргъан устюне.

-Ёкъ,-деген Айше. Мен яралылыларны ташлап кетмем. Манъа машина тапып беринъиз, мен яралыларны алып кетмек борджлум.

Бойлеликле, машина талап этип, Айше яралыларны тез-тез палаткадан чыкъаргъан, машинагъа ерлештирген ве олюмден къуртаргъан. 2-3 дакъкъадан сонъ палатка олгъан ерге кучьлю снаряд тюшип патлады.

Керчьни ве дигер шеэрлерни азат этювде иштирак эткен сонъ о эфсаневий Акъяр ичюн де дженклешен.

Дженкнинъ аджджы куньлеринден кечип, Айше, яш къыз олып, озь борджуны къараманлыкъ иле беджерген.

Афсузки, дженктен сонъ, о озь Ана-Ватанына дегиль де, Озьбекистангъа-миллети сюргюн этильген ерлерге къайтмагъа меджбур ола. Айше Андижан виляетининъ Хаджаабад шеэрининъ хастаханесинде баш эмшире олып чалыша. Хастаханеде эр тарафлама низам, темизлик укюм сюре. Айше аптенинъ тешеббюсчилиги аркъалы хастахане эркянында тиббиет музейи биле тешкиль олуна. Озь ишини юксек дереджеде беджерип, зенаатдашларынен бераберликте о шу хастаханени "Андижан виляетининъ нумюнели хастаханеcи" дереджесине кетире.

Анам: -Айше къартанама озь ана топрагъына къайтып яшамагъа къысмет олды. О 73 яшына келип вефат этти ве Вилино коюнде дефн этильди.

Мен аилемизде Амит къартдедем ве онынъ татасы Айше киби къараманий инсанлар олгъанына гъурур дуям. Аллах рахметинде олсунлар.