Бальчаева Ваде
Эдждатларым –меним ифтихарым
Эдждатларымнынъ айдын хатырасына багъышлайым
________________________________________________________
«Аркъамызда шанлы бир тарих иле,беяз кефинлере бюрюнип бизе бакъан бир эдждат вар. «Меним торунларым бу муим куньлерде аджеба не япаджакълар?» дие бизи темаша этиюр»
Номан Челебиджихан
Афуз Лёман огълу Зубеир къартбаба меним анамнынъ къартбабасы, Диляра битамнынъ бабасы.
О, 1909 сенеси,Акъмесджиттеки Къадыаскер джамисининъ имамы Абхаир Афуз Лёман эфендининъ ве Мемет къызы Айшенинъ къорантасында дюньягъа кельди.
Бугунь мен Зубеир къартбабамызнынъ къоджаман аилеси ве оларнынъ архив весикъалары акъкъында икяе этмек истейим.
О, 1909 сенеси,Акъмесджиттеки Къадыаскер джамисининъ имамы Абхаир Афуз Лёман эфендининъ ве Мемет къызы Айшенинъ къорантасында дюньягъа кельди.
Бугунь мен Зубеир къартбабамызнынъ къоджаман аилеси ве оларнынъ архив весикъалары акъкъында икяе этмек истейим.
Зубеир къартбабамнынъ дедеси Бостанджы Абхаир ве къартанасы Нефизе ханымнынъ да буюк, муаббет бир аилеси олгъан.
Оларнынъ арслан киби 6 огълу бар эди: Мемет, Сеитяя, Лёман, Сеитджемиль, Сулейман ве кендже огълу Абдураман.
Абхаир деде бостанджылыкънен,багъчаджылыкънен огърашкъан. Буны дедемизнинъ та II Николай девринден къалма весикъасы тасдыкълай.
Бу къоранта аллы-такъатлы бир къоранта олгъан.
Абхаир деде Акъмесджит шеэринде Училищная сокъагъында огъулларына ве озюне балабан эвлер къургъан. Училищная сокъагъынынъ 7 эвинде Абхаир деде кендже огълу Абдураманнен яшагъан.
Сулейман огълу шу вакъыт Тюркиеге иджрет эткен. Онынъ аилеси ойле де Къырымгъа къайтмады.
Абхаир деде Акъмесджит шеэринде Училищная сокъагъында огъулларына ве озюне балабан эвлер къургъан. Училищная сокъагъынынъ 7 эвинде Абхаир деде кендже огълу Абдураманнен яшагъан.
Сулейман огълу шу вакъыт Тюркиеге иджрет эткен. Онынъ аилеси ойле де Къырымгъа къайтмады.
Училищная,5 адреси боюнджа бир азбарда 4 огълунынъ айры эвлери олгъан.
Айны шу эвде Абхаир Афуз Лёман дедемиз (базы весикъаларда Номан деп язылгъан) догъма Буюк Ламбатлы Мемет къызы Айше битамызнен эвленген.Оларнынъ 5 эвляды олгъан:
Ремзи(1907с.)
Зубеир(1909с.,бизим къартбабамыз)
Сеитяя(?)
Шевкет(1925с.)
Наджие(1930с.)
Шимди оларнынъ энъ кучюк къызы Наджие къартанамыз сагъ-селяметтир.
Айны шу эвде Абхаир Афуз Лёман дедемиз (базы весикъаларда Номан деп язылгъан) догъма Буюк Ламбатлы Мемет къызы Айше битамызнен эвленген.Оларнынъ 5 эвляды олгъан:
Ремзи(1907с.)
Зубеир(1909с.,бизим къартбабамыз)
Сеитяя(?)
Шевкет(1925с.)
Наджие(1930с.)
Шимди оларнынъ энъ кучюк къызы Наджие къартанамыз сагъ-селяметтир.
Лёман дедемиз генчлик чагъында Тюркиедеки медреседе тасиль алгъан. Къуран-ы Керимни эзберден окъугъаны ичюн онъа «Афуз» тахаллюси берильди.
Бойлеликнен, Лёман деде Акъмесджит шеэриндеки Къадыаскер джамисининъ имамы олгъан. Озь эвлятларына, джиенлерине Къуран окъумакъны, арапча язмакъны огреткен.
Лёман деде апске алынгъаны акъкъында весикъа
1938 сенесининъ къанлы бааринде, 1 март куню Лёман деде апске алынды.
Лёман деде къатиль этильгени акъкъында весикъа
1938 сенеси апрель17 НКВД тарафындан миллетчиликте къабаатланды. Махкеме къарары боюнджа 1938сенеси майыснынъ 9 къатиль этильди.
Ич бир суч ишлемеден, Леман дедемиз бинълердже юртдашлары, къандашлары киби «къызыл террорнынъ» къурбаны олды. Шеит тюшти.
Эльбетте,о йыллары аилесининъ бу джинаеттен хабери олмады. Олар эр кунь бабасынынъ къайтып келеджегини сабырсызлыкънен беклей эдилер.
3 март 1959 сенеси Лёман дедени къабаатсыз къатиль этильди деп, акъладылар (реабилитация эттилер).
Зубеир къартбабам бу вакъиалардан та 1991 сенеси хабердар олды. Ве бабасынынъ олюми акъкъындаки весикъаны вефат эткенине къадар коксюндеки джебинде ташыды.
 |
| Леман деде акълангъаны акъкъында весикъа |
Улу Ватан дженки башлагъанынен Зубеир къартбабамнынъ огълан къардашлары джебеге алындылар.
Зубеир къартбаба I Джиан муаребесининъ иштиракчиси эди. 1941-1944 сенелери исе о,Акъмесджиттеки заводта чалышты. Эвде анасы, Шевкет ве Наджие къардашлары къалды.
1944 сенеси, баарьде Ремзи ве Сеитяя къардашлары эляк олгъанлары акъкъында къара хаберлер кельди.
Лёманов Ремзи, 1382 зенит полкунынъ шофёры, 1943 сенеси 10 октябрьде эляк олды. Днепропетровск виляетининъ Днепрокаменка коюнде дефн этильди. О койде тикленген абиде узеринде онынъ ады язылгъан.
Дженктен эвель о, Акъмесджитте, девлет банк башлыгъынынъ шофёры олып чалышкъан эди.
Сеитяя къардашы дженктен эвель мектеп оджасы эди. Джебеде регулировщик вазифесинде булунгъан, Керчь ярымадасындаки къатты урушларда эляк олды.
Дешетли 1944сенеси Къырым алман -фашистлерден азат этильмек узьре эди. Зубеир къартбаба Шевкет къардашынен эмек ордусына олынды. Олар Гурьев шеэрине ёлланылдылар.
Чокъ кечмеден оларнынъ анасы Айше бита, къыз къардашы Наджие бутюн халкъымызнен берабер Ватанындан сюргюн этильдилер.
НКВД хадимлерине Айше бита весикъаларыны косьтерип: «Эки огълум дженкте эляк олды»,-деди. Амма оны кимсе динълемеди.
Джанларыны Ватан огърунда феда эткен къараман огъулларынынъ аналары, бабалары, къардашлары- джумле миллетимиз олюмге махкюм этильди.
Ачлыкъ,ёкъсузлыкъ,хасталыкълар нетиджесинде Айше бита 1944с 18 декабрь куню вефат этти.Сонъки куньлеринде оледжегини сезди.
«Мен оледжем, балам. Я сенинъ алынъ не олур экен?»-деп къызыны къайгъырды.
 |
| Сюргюн этильгени акъкъында весикъа |
1946 сенеси декабрь 29 Махфире тизе де вефат этти.
16 яшындаки Наджие ве 5 яшындаки Ульвие оксюз къалдылар. Ачлыкътан ольмемек ичюн Наджие памукъ джыйылгъан идареге ишке кире.
Айны заманда олар Зубеир агъасынен мектюплешип башладылар. Ве чокъ кечмеден Зубеир къартбаба эмек ордусындан Чинабадкъа, къардашларынынъ янына кельди.
1947 сенеси олар бир къач къорантанен берабер бир эски чайханеде яшадылар. Тамам шу чайханеде бир бош къалгъан одада, къартбабамнынъ къардашы Наджие къартанам чулларгъа сарылгъан бу Къуранны тапты.
Бу Къуран бойле этип Зубеир къартбабамнынъ къолуна тюшти. Бабасындан арапча окъумакъны, язмакъны огренген Зубеир къартбаба бу Къуранны омрюнинъ сонъуна къадар окъуды ве сакълап кельди.
Зубеир къартбаба къадашларыны алып Андижан виляетининъ Южный Аламышыкъ деген къасабасында ерлешти. Мында о, 1949 сенеси догъма Аджы-Болатлы Осман къызы Ремзие къартбитамызнен аиле къурды. Оларнынъ беш эвляды олды: Гульнара, Диляра (меним анамнынъ анасы), Ленура, Ремзи, Февзи.
Эмекли олгъангъа къадар къартбабам ермай чыкъарылгъан ерде ишчи олып чалышты.
1989 сенеси къорантасынен Къырымгъа къайтып кельди. Ислям-Терек районнынъ Баракъ коюнде яшады.
Къартбабам: «Манъа бир шей керекмей, садедже кирип баба эвими кореджем »,- деп, анълатса динълемеге биле истемедилер.
1992 сенеси декабрь 30 куню Зубеир къартбабам бу фаний дюньяны терк этти.
О, намуслы, алчакъгонъюлли, темиз къальпли, мераметли, аятында ич бир кимсенинъ джаныны агъыртмагъан бир инсан эди.
Онынъ Къураны шимди кендже огълу Февзининъ эвинде. Архив весикъалары исе Зубеир къартбабамнынъ къыз къардашы Наджие битамыз ве онынъ къызы Алие тиземизнинъ эвинде сакълы туралар.
О, шимди 88 яшында, Акъмесджитте яшай. О, бизим къоджаман сюлялемизнинъ екяне буюги, башымызнынъ таджыдыр.
Аилемизнинъ кечмишини, тарихыны манъа Наджие къартана агълап, икяе этти. Насыл агъламасын, аджыныкълы дегильми?
Нидже зорлукълар чекип кельген эдждатларымнынъ тарихы улу миллетимнинъ джанлы тарихыдыр. Не де къара къадери бар экен халкъымызнынъ.
Къартбабамнынъ икметли сёзлерини мисаль кетирмек истейим:
«Дагъ башында думан, йигит башында боран эксик олмаз»
Халкъымнынъ башы узеринде нидже къара булутлар, боранлар долашса да,
эминим, меним къоркъубильмез къараман халкъым кимсеге баш эгмез, бу зорлукъларны да, боранларны да ашаджакъ, баба- юртумызгъа саип чыкъаджакътыр.
Мен озь къартбаба, деделеримнен гъурурланам! Олар меним ифтихарым!
Деделеримден бизге мирас къалгъан Юдже Алланынъ китабы, архив весикъалары, берген огютлери аилемнинъ, сюлялемнинъ къыйметли сервети, дегерлигидир. Оларны сакъламакъ, келеджек неслиме етиштирмек, миллетиме файда кетирмек меним боюн борджумдыр.
Деделеримнинъ айдын хатырасы меним къальбимде эбедий яшайджакъ!
_____________________________________-
Комментариев нет:
Отправить комментарий