Кадырова Лейля

Къартаналарымдан мирас къалгъан Къуран ве марамалар 

Эмине къартана, тахминен 1870 сенесинде Алушта дживарында ерлешкен Корбекуль коюнде яшагъан, эли бол, эйилик япмагъа севген бир инсан эди. Бутюн койден ким хасталанса, кимге не керек олса - къышта бир де бир от, я да хасталыкътан шифа береджек мейва олсун - онда эр шей тапыла эди. Яни Эмине къартана, инсанларгъа ярдым этмеге, элинден кельгенини япмагъа пек севе эди. Не языкъ ки, бизде Эмине къартанамызнынъ ич бир фотосы ёкъ, онынъ акъкъында биз тек къартаналарнынъ хатыраларындан билемиз.

Селиме къартана 1895 с.

Селиме къартана торунынен

СЕЛИМЕ КЪАРТАНА 1895 с.

Селиме къартана Аллахкъа инангъан, Къуран окъугъан ве намаз къылгъан бир инсан эди.

Анифе къартана 1923 с.

АНИФЕ КЪАРТАНА 1923 с.

Анифе къартана Селиме къартана Къуранны элинден ташламайып, намаз къылгъаныны хатырлай эди. Анифе къартана: «О заманлары не ичюн биз де янына отурып, намаз къылмакъны, Къуран окъумакъны огренмедик» деп, юректен яна эди. Сонъра исе: «Биз чалышмакъ, каделерни бакъып, осьтюрмек меджбур эдик. Бу къыйметликлерни огренмеге ич те имкянымыз, вакъытымыз олмагъан эди» дей эди.

Эмине къартанадан мирас къалгъан Къуран там не вакъыткъа аит олгъаны белли дегильдир. Бунен багълы ич бир тарих ёкъ.

Амма Къуран Къырым гуль киби ачкъан шенъ заманларыны, ватанымызнынъ агъыр куньлери – ачлыкъны (1921–1923 сс.), Улу Ватан дженкининъ заманыны (1941–1944 с.) ве къоркъунч сюргюнлик йылларыны (1944 с.) корьгени малюмдир.

Бу Къуран оларнынъ эллеринден тюшмейип, агъыр куньлеринде таянч ве ишанч олды.

Ана Ватанымызгъа къайткъан сонъ къартаналарым бу Къуранны тиземе бердилер. Яни бу вакъытта да шу Мукъаддес Китап окъула ве сюлялемизнинъ бутюн эдждатларына багъышлана.

  МАРАМАЛАР

Марамалар исе пек эски олгъанындан сарарып къалгъан, ипрангъан алдалар. Бу марамалар бизге Эмине, Селиме къартаналарымдан, Зейнеб ве Хатидже каталарымыздан мирас оларакъ къалдылар.

Ляле орьнекли марама - къырмызы, сары ве къою ешиль ренкли нагъышларнен сюсленген, о, Эмине къартанамыздан къалгъан марамадыр. Бу марама тахминен 1900 сенесине аиттир, мында ляле мотифи 3 кере текрарлана, кенарларында михраблы.

Марамаларны огренген Хансарайнынъ ильмий хадими Сафие Абдураманова къайд эткенине коре, михраблы – бу джамиде олгъан михрабкъа такълиттир, яни къадынны къорчалагъан амайыл, назарлыкътыр. Бойле марамаларны дува мерасимлеринде, намаз къылгъанда ве даа чокъ 40-45 яшларында олгъан къадынлар къуллана эди.

Экинджи марама – беяз басма устюнде юзюм, чичек ве арап языларынен безетильген марамадыр. О Хатидже катамыздан (1895 с.) мирас къалгъандыр.

Бу даа да кеч вакъыткъа аит штамплангъан марамадыр. Яни инсанларнынъ энди нагъышламагъа имкянлары олмагъанда (дженк, ачлыкъ, хорлукъ, факъырлыкъ) олар бойле штамплангъан марамалар япа эдилер.

Марама устюнде узун четлеринде арабча – «Бисмилляхиррахманиррахим» ве «Ля иляхе илляллах Мухаммед Ресулюллах», къыскъа четлеринде исе – «Саба шерифлеринъиз хайырлы олсун» ве «Акъшам шерифлеринъиз хайырлы олсун» деп язылгъан.

Армут, вишне ве эрик мейваларынен безетильген марама – Зейнеб катанынъ (1888 с.) марамасыдыр. О да арап языларынен безетильген марама киби штамплангъандыр.

Зейнеб ката эр вакъыт башына марама орьте, даима Къуран окъуй, намаз къылар экен.

Умай-ана орьнекли марама – Селиме къартананынъ марамасыдыр. Бу даа да кеч, бельким Узбекистанда тикильген бир марамадыр, чюнки о, къырымтатарларгъа аит олмагъан хач орьнеклери услюбинен безетильген. Бу услюп башкъа миллетлерден алынмадыр.

Амма бунъа бакъмадан, марамагъа аит бутюн муим къысымлар - къыскъа четтеки орьнеклер, узун четлерде михраблы олмасы - мевджут. Кене де тедкъикъатчы Сафие Абдураманова къайд эткенине коре, мараманынъ къыскъа четлеринде япылгъан орьнек – пек къадимий Умай-ана орьнегидир. Ума-ана – юклю ве бала тапкъан къадынларнынъ мабудесидир.

Къартаналарымыздан мирас къалгъан Къуран ве марамалар бизим ичюн пек муим, къыйметли ве зенгин тарихке саиптир.

____________________________________________________________________________

 Презентацияны сеир этмек