Билялов Эльвис Назмие къартанамнынъ эски фотосуретлери – кечмишнинъ хатырасы.

Билялов Эльвис

Назмие къартанамнынъ эски фотосуретлери – кечмишнинъ хатырасы.

Эр бир инсан озь тамырларыны бильмек борджлы. Къоранта инсан ичюн пек эмиетлидир. Шимди чокъ языкъ ки, адамлар озь шеджереси акъкъында аз билелер. Мен озюмнинъ яш чагъыма бакъмадан, бу меселенен пек меракъланам.

Меним къартбаба-деделерим акъкъында малюматны анам ве битамдан эшитип, акъылымда тутмагъа тырышам. Бу иджадий иште буюктен-буюк шеджеремизнинъ тек бир къысымыны айдынлатаджам.

Селиме къартанам экинджи
къызы Хатидженен. 1929 сенеси

19 асырда яшагъан (догъру малюмат къалмады) къартбабам Саледин ве къартанам Айшенинъ къорантасында 1902 сенеси Селиме къартанам дюньягъа келе.

1970 сенеси вефат этти. Онынъ къоджасы – Абселям къартбабам (1882 сенеси догъды) Улу джиан дженкинде иштирак эткен, 1944 сенеси сюргюнлик вакъытында вефат этти. Олар Къырымда Къурман районынынъ Ходжангъул коюнде яшагъанлар.

Абселям къартбабам мында пек танылгъан, бильгили инсанлардан бириси олгъан. О, къолундан кельгенине къадар, эр кеске ярдым этмеге тырышкъан. 

Тургъанлар: экинджи солдан 

– Назмие къартанам, мында 13 яшында . 

Къалгъан къызлар – достлары ве таталары.

 1943сенеси

Селиме къартанамнынъ ве Абселям къартбабамнынъ къорантасында секиз бала дюньягъа кельген, оларнынъ бешинджиси – бу меним къартанам Назмие. 

О, 1930 сенеси Ходжангъул коюнде догъулды. Сюргюнликке огърагъанда аман-аман 14 яшыны толдураджакъ эди. Бабасыз къалгъан къоранта Озьбекистаннынъ Фергъана виляетининъ Къува коюне тюше.

 «Дюньяда яхшы инсанлар да бар» дегенлери догъру, чюнки чокъбалалы аилелерге ярдым эткенлер де олгъан. Назмие къартанам 1944 сенесинден башлап 1950 сенесине къадар Къува коюнде ерлешкен балалар багъчасында дая олып чалышкъан.

 1950 сенеси Шевкет деген огъланнен таныша ве онен къоранта къуралар. Бу къорантада 1951 сенеси Джеваер - меним битам (анамнынъ анасы) дюньягъа келе.

Отургъан – Шевкет къартбабам,
янында – Назмие къартанам ве Джеваер битам.
 1954 сенеси

Рахметли Шевкет къартбабам
1985 сенесининъ фотосурети

 Къолунда яш баласы олгъанына бакъмадан, Назмие къартанам 1953-1959 сенелери кой мектебинде джыйыштырыджы олып чалышкъан. О вакъытлары къартанам иштен сонъ, кеч олса да, акъшамки мектепке къатнап онунджы сыныфны битире.

Тургъанлар: ортада

– Назмие къартанам, отургъанлар: 

ортада – Селиме къартанам, 

янында –Джеваер битам. 

 Куньлер къартанам ичюн тез кече эди, десем оладжакъ. Танъда къартбабамнен экиси одун кетирип собаны якъа, сонъ узакъта ерлешкен къуюдан сув ташый экенлер. Сонъра тез-тез экиси де ишке ашыкъкъанлар.

 Джеваер битамны къартанамнынъ анасы Селиме бакъкан. Назмие къартанам Къувада балалар тербиеджилик курслары ачылгъаныны эшите, анда кире, эки йыл девамында окъуй ве оларны мувафакъиетнен битире.

 Шу вакъытлары къартанамнен къартбабам чокъ къыйынлыкълар корьгенлер – озьлери тола ясагъанлар, къартанам алып берген, къартбабам дивар къалагъан – бойлеликнен, экиси эв къурмагъа башлагъанлар. Бу бизим халкъымызгъа аит олгъан бир миллий чизгидир. 

 Эки йыллыкъ курсларыны битирген сонъ, къартанам тербиеджи олып Къуванынъ балалар багъчасына ишке кире ве Къырымгъа къайткъанына къадар анда чалышты. Бутюн омюрини къартанам бу саада кечирди. Юзьлернен, бинълернен кичик балаларны тербиелегендир. 

О, Фергъана виляетинде белли тербиеджи эди, чокътан-чокъ Фахрий ярлыкъларнен мукяфатланды. Район, виляет боюнджа ачыкъ мешгъулиетлер кечирип, теджрибесиз, яш тербиеджилерге ярдым эте эди. Онынъ сабыкъ тербиеджилери чокъусы яхшы ишлерде чалыша экенлер. Буюк теджрибеси олгъаны ичюн, чокъ йыллар девамында балалар багъчасында чалышкъаны ичюн «Эмек ветераны» медалинен мукяфатланды. Къувада итибарлы инсанлардан бириси олгъан.

1989 сенеси Къырымгъа къайтып келелер. Шевкет къартбабам Къурман къасабасында ер алып, эв къурып башлай. Чокъкъа бармайып, 1996 сенеси къартбабам вефат эте.

Сагъда – Назмие къартанам 

озь тувгъанларынен, 

къызчыкъ – Джеваер битам. 

1956 сенеси 

Назмие къартанам Джеваер битамнынъ къорантасына коче. Анда, Джанкойде, къартанам 2008 сенеси хасталыкътан вефат этти. О 78 яшында эди. Джеваер битамнынъ эвинде Назмие къартанамнынъ чокътан-чокъ фотосуретлери бар. Мен Сакине анамнынъ къартанам акъкъында хатыраларыны дикъкъатнен ве меракънен динълемеге севем.

Назмие къартанам къызы Джеваернен.
1956сенеси

Къартанам пек шенъ къадын олгъан. Къырымтатар тюркюлерини бильген ве йырламагъа севген экен.

Анамнынъ айткъанларына коре, о леззетли емеклер пиширген. Онынъ пиширген къурабиелери бутюн Къувагъа мешур олгъан. Рахметли къартанам бош вакъытлары, даа балалыкъ чагъында озь анасындан огренип алгъан нагъышнен огърашкъан. Къартанамнынъ энъ къыйметли шейлери, несильден-несильге кечкен юзьбезлери, фырланта, марама, кене де Джеваер битамнынъ сандыгъында сакълангъан. Языкълар олсун, бойле шейлер пек чокъ къалмаса да, несиль-несильден бизим кунюмизге къадар етип кельген шейлер деп, сайылалар. Джеваер битам бу юзьбезлерни чыкъарып косьтергенде, олар акъкъында икяе эткенде, эр вакъыт козьлери яшлана. Мен анълайым – бир тарафтан бу козьяшлар – хатыранынъ нетиджеси, амма экинджи тарафтан – бу гъурурдыр. 

 Къартлар медениет хазинесининъ ташыйыджыларыдыр ве бизим вазифемиз шу хазинени сакъламакъ, къорчаламакъ, яшатмакъ ве келеджек несиллерге еткизмектир. Мен бу ишни девам этеджем, чюнки билем - кечмишсиз келеджек екъ!

__________________________________________

презентацияны сейир этмек