Базарова Весиле
1929 сенеси Къырым койлеринде раскулачивание башлай. Эки агъа -къардашнынъ мал мул-мулькуны машиналаргъа юклеп, контор тарафкъа алып кетелер, озьлерини Новосибирскке ёллайлар. Къоранталары Аллах ёлуна къалалар. Алты айдан сонъ Яя-Аджи къартбабама Новосибирсктен Сеит-Ислямдан мектюп келе:"Агъам, меним балаларыма козь-къулакъ олунъ, огей аналары оларны даркъатып йибермесин. Мен, къысмет олса, къайтарым". Яя-аджи къартбабам кечинген. Чокъкъа бармадан, Новосибирсктен даа бир мектюп келе. Эки агъа-къардаш 9 кунь ичинде джан бергенлер. Аллахнынъ рахметинде олсунлар.
1941 сенеси Эльме татамнынъ акъайыны дженкке алалар. Але бу куньгедже олюси-тириси акъкъында хабер ёкъ.
1944 сенеси майыс 18 халкъымызнынъ башына кельген фаджиа ер титретип, ичимизден алевлетип якъты. Эпимизни мал-мульктен, эвлеримизден айырдылар. 15-20 дакъкъа ичинде тёшеклерден тургъуздылар, тюфеклернен къоркъузып, атып-тутып тышарыгъа чыкъардылар. Къую янында топлап, ашсыз-сувзыз тутып, къаранлыкъ тюшкенде машиналаргъа юкледилер ве Кезлев демир ёлуна кетирип мал ташыгъан вагонларына юкледилер. Поезд ичинде отурмагъа дегиль, турмагъа биле ер ёкъ эди. Къартлар дува окъуй, бала-чагъа агълай, эр кез : "Сув",- деп къычыра. О къара куньлерни тасвир этмеге мумкюн дегиль. Вагон ичинде джан берген инсанлар, къартлар ве балаларнынъ дешетли агълавлары. Станцияларда поезд копчеклери тюбюнде къалгъан инсанлар олды.
Эдае татам шу куньлерни бойле хатырлай:"Ашсыз-сувсыз бизни 20-25 кунь дегенде Мирзачель -голодная степь деген ерге кетирип тюшюрдилер. Памукъ тарлалары янында пенджересиз, къапусыз, тобан тешельген баракъларгъа ерлештирдилер. Мысырбогъдай япракъларыны чувалларгъа толдурып тешек, ястыкъ япа эдик. Къарт-яш саба танъдан акъшам къаранлыгъынадже памукъ тарлаларында чалыштыкъ. Ягъмур ягъгъанда яшагъан ерлеримиз сув ичинде къала эди".
Бир кунь памукъ тарласындан къайткъанда, кучьлю ягъмур ягъа, чамурдан аякъларыны зорнен котерип аламай, Хатидже татасы: "Кадам мени тут",- деп къолуна таяна ве шу ерде йыкъылып джан теслим эте. Эдае татам, огий анасы, Эльме татасы, онынъ эки баласы (Кезлев виляетининъ Къыркъчолпан коюнден) ве онынъ къайнанасы Аджимелек берабер яшай эдилер. Ачлыкъ, ашамагъа шей ёкъ.
Шукюр, сагъ селяметмиз, бири-биримизге барып келемиз.
Ольгенлерге Аллах рахмет эйлесин, къалгъанларгъа сагълыкъ-селяметлик, узун, татлы омюр берсин.
Аллах Тааля бойле куньлерни душманымызгъа биле косьтермесин. Дженнет топрагъымызнынъ чокъракълары дерья-денъиз олсун, топрагъымыз берекетке толсун. Миллетимизге Ана-Ватанымызнынъ саиби олмагъа къысмет этсин.
Залымлыкъкъа къаршы баш эгмеген магърур халкъым
Чокъракънынъ буллюр суву топракънынъ астындан чешит маниалардан кечип ер устюне чыкъа ве инсангъа омюр бере. Къырымтатар халкъы да озь тарихынынъ мешакъатлы елларындан кечип асырлар бою сакъланып келе. Мен де аиле тарихымызны беян этмеге къартанама мураджат эттим.
-Торунчыгъым, миллетимиз пек агъыр куньлер корьген, инсан таш олса да ирийджек.
Мен санъа анамнынъ бабасы Яя-Аджи къартбабамнынъ къорантасы акъкъында икяе этмеге истейим. Къартбабам къорантада учь агъа-къардаш экенлер: Эмир-Амет, Сеит-Ислям ве Яя-Аджи къартбабам. Олар Кезлев виляети Къаймачинский сельсоветининъ Бай-Болат коюнде яшагъанлар.
Койлерининъ ады Болат деген барлыкълы адамнынъ хатырасына къоюлгъан. О адам койде къую къаздыргъан, ёллар ясаткъан, мухтадж адамларгъа даима ярдым къолуны узаткъан. Койнинъ башы олгъан. Яя -Аджи къартбабам кой молласы олгъан. Агъа-къардашлар эвленип шу койде яшагъанлар.
Сеит-Ислямнинъ къорантасы 5джандан ибарет эди: апайы Эмине, къызлары Эльме, Хатидже ве Эдае. Эдае татам 1929 сенеси март он беште дюньягъа кельген. О 3 яшында олгъанда анадан оксюз къала. Бабасы эвлене ве татам огий ана элинде къала. О вакъыт нишанлы олгъан Эльме татам Кезлев виляетининъ Къыркъчолпан коюне акъайгъа чыкъа.
1929 сенеси Къырым койлеринде раскулачивание башлай. Эки агъа -къардашнынъ мал мул-мулькуны машиналаргъа юклеп, контор тарафкъа алып кетелер, озьлерини Новосибирскке ёллайлар. Къоранталары Аллах ёлуна къалалар. Алты айдан сонъ Яя-Аджи къартбабама Новосибирсктен Сеит-Ислямдан мектюп келе:"Агъам, меним балаларыма козь-къулакъ олунъ, огей аналары оларны даркъатып йибермесин. Мен, къысмет олса, къайтарым". Яя-аджи къартбабам кечинген. Чокъкъа бармадан, Новосибирсктен даа бир мектюп келе. Эки агъа-къардаш 9 кунь ичинде джан бергенлер. Аллахнынъ рахметинде олсунлар.
1941 сенеси Эльме татамнынъ акъайыны дженкке алалар. Але бу куньгедже олюси-тириси акъкъында хабер ёкъ.
1944 сенеси майыс 18 халкъымызнынъ башына кельген фаджиа ер титретип, ичимизден алевлетип якъты. Эпимизни мал-мульктен, эвлеримизден айырдылар. 15-20 дакъкъа ичинде тёшеклерден тургъуздылар, тюфеклернен къоркъузып, атып-тутып тышарыгъа чыкъардылар. Къую янында топлап, ашсыз-сувзыз тутып, къаранлыкъ тюшкенде машиналаргъа юкледилер ве Кезлев демир ёлуна кетирип мал ташыгъан вагонларына юкледилер. Поезд ичинде отурмагъа дегиль, турмагъа биле ер ёкъ эди. Къартлар дува окъуй, бала-чагъа агълай, эр кез : "Сув",- деп къычыра. О къара куньлерни тасвир этмеге мумкюн дегиль. Вагон ичинде джан берген инсанлар, къартлар ве балаларнынъ дешетли агълавлары. Станцияларда поезд копчеклери тюбюнде къалгъан инсанлар олды.
Эдае татам шу куньлерни бойле хатырлай:"Ашсыз-сувсыз бизни 20-25 кунь дегенде Мирзачель -голодная степь деген ерге кетирип тюшюрдилер. Памукъ тарлалары янында пенджересиз, къапусыз, тобан тешельген баракъларгъа ерлештирдилер. Мысырбогъдай япракъларыны чувалларгъа толдурып тешек, ястыкъ япа эдик. Къарт-яш саба танъдан акъшам къаранлыгъынадже памукъ тарлаларында чалыштыкъ. Ягъмур ягъгъанда яшагъан ерлеримиз сув ичинде къала эди".
Бир кунь памукъ тарласындан къайткъанда, кучьлю ягъмур ягъа, чамурдан аякъларыны зорнен котерип аламай, Хатидже татасы: "Кадам мени тут",- деп къолуна таяна ве шу ерде йыкъылып джан теслим эте. Эдае татам, огий анасы, Эльме татасы, онынъ эки баласы (Кезлев виляетининъ Къыркъчолпан коюнден) ве онынъ къайнанасы Аджимелек берабер яшай эдилер. Ачлыкъ, ашамагъа шей ёкъ.
Эдае татамнынъ огий анасы алтын сыргъаларыны, брош, йипишли къушакъны алып Кончи базарына кете. Елда къаршысына бир къач адам чыкъып элиндеки шейлерни котеклеп алалар. Аналары агълай-агълай эвине къайта. Шу куню геджеси огий анасы кечине. Ачлыкъ белясындан баласыны къуртармакъ ичюн Эльме татасы Сеит огълуны детдомгъа бере. Эки куньден сонъ огълуны корьмеге барса, олюсини чыкъарып берелер. Агълай-агълай эвге кельсе, къызы Гульнара эльчиклерини тепеге котерип: "мамай-мамай",- деп, козьлерини юма. Эки баласыны тачкагъа къойып сув янында озь эллеринен мезар къазып коме. Эвине киралмай, азбарда, терек тюбюнде агълай-агълай эсини джойып ята.
Гедже ушип уяна. Эвге кирсе агъыр яткъан къайнанасы: "Къызым, мени де сув янында комерсин, зыбынымнен берабер",- деп аяйта ве чокъкъа бармай джан бере. Къайнанасыны тачканен сув янына алып барса, балаларнынъ мезарындан из биле къалмагъан. Шакаллар мезарны тегизлеп ташлагъанлар. Такъатсызлангъан къадын не япсын, мезар къазып къайнанасыны да коме. Энди агъламагъа козюнде яш да къалмагъан. Шашкъан ана, гъарип, сюйрелип эвине келе. Кореджек куню бар экен, яваш-яваш озюне келе, аякъкъа тура. Шу вакъытта Ташкент текстильфабрикасына вербовка япа экенлер. Эльме татам да язылып чалышмагъа кете. "Текаран ишлеп, Эдаени де яныма алырым", -деп тюшюне. Лякин алып оламай, комендатура йибермей. Чокъкъа бармай, Эльме татам кечине.
1960 сенеси Эдае татам Мамбет деген адамгъа акъайгъа бара. Олар учь эвлят корелер: Мустафа, Муждаба ве Эшреф. Эдае татам энди 89 яшында. Ана-Ватан топрагъында 31 сене яшамагъа къысмет олды. Энди 7 торуны олды, 1 торундан торун. Эписи татлы-муаббет яшайлар.
Шукюр, сагъ селяметмиз, бири-биримизге барып келемиз.
Ольгенлерге Аллах рахмет эйлесин, къалгъанларгъа сагълыкъ-селяметлик, узун, татлы омюр берсин.
Аллах Тааля бойле куньлерни душманымызгъа биле косьтермесин. Дженнет топрагъымызнынъ чокъракълары дерья-денъиз олсун, топрагъымыз берекетке толсун. Миллетимизге Ана-Ватанымызнынъ саиби олмагъа къысмет этсин.
-Аминь, битачыгъым.
Комментариев нет:
Отправить комментарий