Меметова Гульнара, Ибрагимова Нияра "Учь къушакънынъ тарихы"

 

Меметова Гульнара, Ибрагимова Нияра

Учь  къушакънынъ  тарихы

     Халкъымыз  урф-адетлерининъ чешитлигинен дигер халкълардан фаркълана. Эр бир адетимиз озьджесине меракълы ве эр бири халкъымызнынъ уникаль олгъаныны исбатлай. Биз сизлерге «тюс» къалдырув адетимизнинъ бир шекли безеклер- къушакълар  акъкъында  икяе этеджекмиз. Бу учь къушакъ «тюс» оларакъ сакъланылып, Къырымдан сюргюнликке кеткен ве андан арткъа кене Ватанына къайткъанлар. Асылында, халкъымыз  «тюс»  адетине  пек мукъайт ве мукъаддес оларакъ бакъалар. Бойледже, бу учь къушакъ да азиз оларакъ сакъланылып бугуньки кунюмизге еткенлер.

      

Биринджи  къушакъ догъма Кок-Козьлю олгъан Мумине битагъа аит олып, онынъ къызы Сабрие  битайгъа (1933с.догъум) къалдырылгъан. Сабрие битайнынъ алты огълу олгъан. Олардан 3-си Решат, Мумине битасынен яшагъан ве онъа эр даим ярдым  эткен экен. Онынъ ичюн Мумине битай къушагъыны Решат торунынынъ къадынына бермесини Сабрие битайгъа васиет эткен. Бойледже, Сабрие бита  анасынынъ къушагъыны учюнджи келини Ленура ханымгъа багъышлагъан. Ленура ханум исе бизим къомшумыз.

       Экинджи  къушакъ исе бизге Кезлевден, Терекли Къонърат коюнде яшагъан Эмине битагъа (1907с. догъум) аит. Бу къушакъны Эмине битагъа къоджасы Абдувели къартбаба  той  бахшышы эткен экен. Эмине битайнынъ васиетине коре къушакъны екяне  огълу Энвернинъ къыз торунларына бахшыш этмели эдилер. Бойледже,  къушакъ  бизим  биология оджамыз Зера Энверовнада. Вакъты кельгенде онынъ къызына  бериледжек экен.

       Учюнджи  къушакъ исе догъма Айсерезли  Хатидже

битагъа(1891с.догъум) бабасы Аджы Фахриден  бахшыш къалдырылгъан. Хатидже битай ве Абдулла къартбабаларнынъ  эки эвляды олгъан къызы Алиме ве огълу Фахри (1925с.догъум).Къушакъны  Фахри огълунынъ къызларына  берильмесини  васиет эткен. Бойледже, къушакъ мектебимиз мудири Диляра Фахриевнагъа мирас этильген. 

Келинъиз, энди къушакъларны  тарифлейик. Биринджи къушакъ кумюш ве алтын тюслю, 7 тюрлю нагъышларнен безетильген. Нагъышларда ляле, пападие, кузь чечеги ве чешит япракъларны корьмек мумкюн. Къушакънынъ тасмасында да бакъла киби орьнеклер бар. Ашасында дёрт пускюли бар. Корюнишинден зенгин келин къушагъы олгъаны анълашыла.

   Экинджи къушакъ индже шекильде,  йинеси эки къысымдан ибарет, чешит орьнеклер, йылдызчыкъларнен безетильген. Къушакъ он дёрт дюльбер алкъаларнен чемберленген. Алкъаларнынъ ичинде янъы ай ве

йылдызчыкънен нагъышлангъан. Бойле шекилли нагъышлардан  бу къушакъ яш къызларгъа аит олгъаныны  анълаймыз. (Халкъымыз «Айнынъ  он дёртю»-дюльбер къыз дегенлер).

   Учюнджи къушакъ къадимден олса керек, агъырджа, кумюш маденден япылгъан, йинесининъ нагъышлары къуйма киби, озьджесине нефис япылгъан. Иненинъ ашасында учь сыра зынджыр къызылчыкъ киби ташчыкъларнен  безетильген. Иненинъ четлеринде къатмер чечекли орьнеклер ерлешкен. Бель тасмасы йипек парчасындан- йипишли. Бу къушакъ яшлы къадынларгъа аит олса керек.  

    Биз бойле къыйметли шейлеримизни огренип, сакълап къалмакъ керекмиз. Чюнки бу бизим тарихимиз.   

       АИЛЕ ДЕГЕРЛИКЛЕРИ-2021 ярышнынъ финалистлери