Хайбуллаева Эльмаз "Сандыкъ хазинеси"

 

Хайбуллаева Эльмаз

Сандыкъ хазинеси

 

Эр бир халкъ тек онъа аит олгъан медениетинен, меракълы ве аджайип урф-адетлеринен башкъа миллетлерден айырылып тура.
                Бизим миллетимизни эвельден къалгъан  ве шимдики вакъыткъадже сакълангъан чокъ урф-адетлери бар.

Къырымтатарларгъа аит хусусиетлерден  бири- мусафирченликтир. Къырымтатар эвинде мусафир- энъ урьметли инсандыр. Миллетимизнинъ бу чизгиси эр бир адетте ачыкъ -айдын корюне. Нафиле айтылмагъан: «Мусафирли эв - берекетли эв».

                Халкъымыз тарафындан пек севильген ве кутюльген адетлерден бири- къаве ичме адетидир.Къырымтатарларнынъ къавеге олгъан мунасебети де айны шекильде бир аньане олып кельгендир.

Халкъымыз арасында къаве энъ чокъ ичильген ве севильген бир  ичимликтир.
                Севимли къартанам сагъ олгъанда, онынъ одасынынъ бир кошечигинде эскиден къалгъан сандычыгъы тура эди. Сандыкънынъ къаршысында, диварда, къартанамнынъ къураны асылыкъ. О сандыкъкъа бир кимсе токъунмаз эди, чюнки, къартанам айткъаны киби, сандыкъ ичинде сакълы эшьялар онынъ анасыны, къартанасыны ве къартбитасыны хатырлата эдилер.

Мусафир кельсе, къартанам сандыкъны ачып, бакъырдан япылгъан (бакъыр савутлар эр бир къырымтатар эвинде булуныр эди) дегирменини чыкъарап, къаве чекип, джезведе пишере,истекке коре, сют я да къаймакъ къоша ве яваш-яваш ичип татлы субетлерге дала эди. «Бу дегирменде чекильген къаве башкъа ола», - дей эди къартанам.

«Халкъымызнынъ аньанеси боюнджа къыз эвлендирильгенде онъа джиезлик бериле.
               

Бу  Къыбрыз - долап бези, къартанамнынъ къартбитасынъ - Фатиме къартананынъ токъумасы. Фатиме къартана 1899 сенеси Судакъ къасабасынынъ Къоз коюнде догъды. О келин олгъанда, анасы онъа къуран ве дегирменни багъышлагъан. Фатиме къартанамнынъ келинлик урбасы да бар эди.

1944 сенеси 18 майыс куню танъда Фатиме къартананынъ къапусыны аскерлер къакъып, энъ керекли шейлерни алмагъа он беш дакъикъа рухсет бергенде, о къуранны, дегирменни, келинлик урбаларыны богъчачыкъкъа сарып алды. Келинлик антерин устю алтын пулларнен ишленген экен.

                Сюргюнликте, балаларны ачлыкътан къуртармакъ ичюн, келинлик урбасыны озьбеклерге бир чувал джугъарагъа саткъан. Ондан тек антернинъ ен къапагъы ве мор жекети къалгъан.
               

Къурангъа токъунмагъа ясакъ эди.

Онынъ ичюн бу эшьялар бизлерге мукъаддес дегерликлердир.

Къуран - мусульманларнынъ Мукъаддес китабыдыр.
 «Къуран» сёзю, «окъув» демектир. Къуран-юксек ахлякъ, эйилик, мераметлик ве севги иле багълы бир китаптыр. Къуран бизим кечмишимиз, шимдики заманымыз,ве,иншаллах, келеджегимиздир! Тек биз, генчлер,  озь дегерликлерни ве  аньнелерни сакълап, миллетимизни тедавийлейджемиз.

Шимди мен бешинджи сыныфта окъуйым ве къартанамдан къалгъан сандыкъ хазинесини козь бебегим киби сакъларым.
               

Дегерликлеримизни бильсек, тамырларымызнен гъурурлансакъ,  келеджегимизге къавий темель къойсакъ, дюньяда енъильмез бир миллет оладжагъымызгъа эминим.

        АИЛЕ ДЕГЕРЛИКЛЕРИ-2021 ярышнынъ финалистлери