Мусладинова Мелек
Тувакълы йигит Фахри Атбогъан
Тувакъ
Алушта районнынъ янында ерлерше. Бу койде меним къартбабам дюньягъа келе ве
балалыкъны мында кечире. 1945 сенгедже бу кой тувакъ адыны ташый эди, лякин
1946 йылы койге Рыбачье адыны бердилер.
Дёрт огъланнынъ энъ буюги Фахрийнинъ омюрини къыскъадан къайд
этип кечейик. О, озюнинъ балалыкъ ве генчлик чагъыны Тувакъ коюнде кечире.
Башлангъыч бильгисини ве орта тасильни шу койде ерлешкен 10 йыллыкъ мектебинде
ала. Окъувны аля ишаретлернен битирген сонъ, бабасы киби багъчеван олып,
мейваларнынъ, юзюмлернинъ янъы-янъы чешитлерини яратмагъа ниет эте. Арзусыны
аяткъа дёнюрмек макъсадынен о, Ялтадаки махсус дженюбий медениет бильги юртуна
окъумагъа кире. Техникумда курсдашларына бакъкъанда эйидже окъуп, оджаларнынъ
сайгъы-урметини къазана. Фахрий 3-курста окъугъанда, Ялта шеэр арбий
комиссарлыгъындан даветнаме кягъыты ала. Оны Акъярдаки топчулар окъув юртуна
ёллайлар.
Тувакълы йигит
1941-42 сенесине къадар арбий окъув юртунда тасиль ала. 1942 сенеси
27-сентябрьде Фахрийге кучюк-лейтенант унваныны берип, Сталинград округ
болюгине ёллайлар. Анда 416-полкта взвод командири этип таинлейлер.
Бойлеликнен, тувакълы субай 32 аскерге
ёлбашчылыкъ япа ве оларнен берабер къасыргъалы дженк мейданына кире, немсе
айдутларыны Советлер Бирлигинъ топрагъындан къува-къува 1943 сенеси дженк
тарихи саифелерден ер алгъан Курск-Орел кемеринде дженклеше. Бу урушларгъа орду
генераллары К.К.Роковский ве Н.Ф.Ваутин реберлик япалар.
Немселернинъ
макътавлы 30-дивиязиясы бу Курск урушында ёкъ этильди. Август-сентябрь айлары
Орёл шеэри азат этильди. Курск урушы экинджи джиан дженкинде аль этиджи олып,
Совет Ордусы тамамен тешебюссюсни озь элине алды. Фахриий къартбаба да чокъ
аскерлерини гъайып этти, озю де 27-сентябрь куню сол къолундан яраланып, тарла
госпиталинде тедевийленди. Бу къанлы тарихий чарпышмада тувакълы взвод
командири «Къызыл Йылдыз» орденинен мукяфатланды.
Бу тарихий
урушта тувакълы взвод командири Фахрий къартбаба уйкен лейтенант унвпныны,
«Джесюрлик ичюн» медалинен мукяфатлана. Берлин эпопиясында юзлернен Къырым
субайлары, аскерлери иштирак этелер, амма оларнынъ къоранталарыны та 1944
сенеси майыс18 куню азиз Ватаны-Къырымдан сюргюн эттилер. Бу акъта Фахрий къартбабагъа
бир шей айтмайлар. Оны 689-топчулар полкуна ёллайлар. Арадан бир ай кечкен сонъ
тувакълы субайны демобилизация япалар. Йигит олюм-къалым джебелеринде сагъ
къалгъанына къувана-къувана, догъмуш коюне ёл ала. Субай огде не оладжагъыны
тасавур биле этмей. Оны Къырымда чечеклернен отьмек ве тузнен къаршылап
аладжакъларына умют этип, адымларыны тезлештире. Тувакъ коюнде оны дюньягъа
кетирген намлы багъчеван Амет огълу Мустафа ве йылларынен асрет чеккен анасы
Абдуразакъ къызы Акименинъ къучакъларына коксюндеки орден ве медаллери иле
сарылып, янакъларындан, козьлеринден ольмеге ашыкъа. Эйат, оны юзьлернен,
бинълернен къырымлы къараманлар киби ёлда токъталалар. НКВД хадимлери
япаджыгъыны япалар, Фахрий къартбаба бу кунни, фаджианы-коргендже, дженкте эляк
олгъаным яхшы эди, деп тюшюне.
Курск кемеринде госпитальде берабер
тедавийленип, бутюн къанлы дженклерде берабер олгъан дженкявер досту Климов
Володянынъ эвине кете.и Достунен корюше. Астрахан кой ходжалыгъы техникумына
арбий ребер оларакъ ишке кире ве эки йыл бу бильги оджагъындра чалыша. Бир кунь
Фахрий къартбаба шеэр сокъакъларынъдан биринде Орта Асиягъа алып кеткен
тренинден, чаресини тапып къачкъан тувакълы Аппаз, Аблямит, Смайыл ве Аметни
апансыздан раст кетире. Бу йигитлер Фахрий къартбабанынъ къорантасы Фергъана
областына сюргюн этильгенлерини айталар.Бойлеликнен бу вакъиа битти. Фахри
къартбаба эвленди озь койдешине Асие къартанагъа ве оларгъа огълан эдие
эте-Сейяр, Асан, Усеин ве Усеин.
Асие Юзбашиева
82 яшында олуп, 2004 сенеси Ватан топрагъында дефн этильди. Фахри Атбогъан 2008
сенеси апрель айында вефат этти.
Заман
денишир, вакъытлар кетер, лякин биз бир вакъыт оларнынъ хошкъан исселерни
унутмамыз!!! Къартларымызнынъ истекни керчеклештирейик!!! Ватанымызда
къалайыкъ!!!
Комментариев нет:
Отправить комментарий