Усеинов Усеин                

Аилемизнинъ къыйметли мирасы

Видео

Эр бир халкъны тамырлы асырлар девамында кучьлешкен терекнен къыясламакъ мумкюн. Терекнинъ тамырлары - бу бизим къартдеделеримиз, кечмишимиз, терекнинъ япрачыкълары - яш несилимиз – бизим келеджегимиз.

 Меним адым Усеин. Усеин ады арап тилинден алынгъын ве «мераметли, яхшы» манасыны анълата. Сейтмеметнен Усеин адлары баба тарафтан бир къач къат сулялемизде къартбабадан торунгъа кече экен. Меним адымны да, адетиндже, Усеин къойдылар.

Къртбабам пек ишкир ве иджаткяр инсан, миллий музыкамызны севе, эвде эр даим бизнен ана тимизде лаф эте. Мен ондан чокъ шейлер огренем.

Усеин къартбабам 1952 сенеси Алмазар деген ерде догъгъан. О секиз балалы къорантанынъ энъ буюги экен. Балалыкътан музыкагъа авесленген, трубада чалгъан.  Буюген сонъ, Бегават шеэринининъ музыка юртуны окъуп битирген. 1976 сенеси оны Хайтарма ансамблине къабул эткенлер. Февзи Белялов, Урие Керменчикли белли бестекярларнен чалышмагъа онъа къысмет олгъан. Чокъ йыллары Усеин къартбабам оджалыкъ япкъан.1979 сенеси къартбабам Алиме битама эвлене, оларнынъ учь балалары ола: Сейтмемет- меним бабам, Реане алам ве Имран эмджем.

Мен сизге аилемизнинъ дегерликлерини косьтермеге истейим. Чокъ йыллар девамында Усеин къартбабамнынъ къорантасында несиль-несильден сакъланып келинген мирас: шербенти, йипишли къушакъ, брош ве фес пулчыкълары.                 Усеин къартбабамнынъ къорантасы насыл агъыр алгъа къалмаса да, бу къыйметли шейлерни сатмагъанлар ве денъиштирмегенлер.

Оларнынъ тарихыны беян этмек ичюн мен къартбабама мураджат эттим.

Усеин къартбаба:

- Къорантамызнынъ тарихынен меракълангъанынъ пек яхшы, торунчыгъым. Мен санъа джанымле бу асабалыкъ къалгъан шейлернинъ тарихыны икяе этерим.

Бу дегерликлер меним бабам, сенинъ Сейтмемет къартдеденъден къалгъан мирастыр. Олар Къырымдан чыкъып, Урал дагъларыны, Орта Азия чёллерини, сюргюнликнинъ аджджы йылларыны корип, кене мекянларына къайтып кельдилер. Чокъ агъыр куньлернинъ шааты олгъанлар.

Бабамнынъ анасы Суваде 1890-1895 сенеси догъды. Акъайгъа чыкъмагъа вакъыты кельгенде, Гулюмбий (шимди Некрасовка) коюне келин олып тюше. Усеин къартбабамнен эвленелер ве татлы-муабет яшайлар, оларнынъ алты эвлятлары ола.

Къартана ве къартбабам акъылнен иш туткъан, ишкир инсанлар экен. Онынъ ичюн раат яшагъанлар. Зенгин къоранта оларакъ, 1929 сенеси раскулачиваниягъа огърайлар, Уралгъа тюшелер.  Къатты сувукъларгъа даянамайып, къартбабам 46 яшына кельгенде, агъыр хасталана ве кечине. Учь баласыны да битам Урал топракъларында дефин эте.

Сонъра, сагъ къалгъан 3 баланен Къырымгъа, озь коюне къайта. Къайтса не корьсин, эвлерини коммунистлер йыкъкъанлар. Кой халкъы, сакъынып, битама ярдым элини узатмагъанлар. Кимсе эвсиз-баркъсыз къалгъан къорантаны эвлерине алмагъан. Бойлеликле, насыл да олса, битам балачыкъларынен озьлерининъ азбарында къалгъан къой аранында къышламагъа меджбур олгъан. Баарьде колхозда чалышып, бир-эки капик топлай ве Къаралез коюне сой-соплары, дайысы яшагъан ерге кочкен.

Энди-энди аякъкъа тургъан вакъытта, 1941 сенеси дженк башлана. Бабамнынъ агъасы Сейдамет Перекоп урушларында, эляк ола.

1944 сенеси бутюн халкъымызнен берабер оларны Къаралез коюнден сюргюн этелер.

 Суваде битам сюргюнликке эки баланен келип тюше: бабам-Сейтмемет ве Магъбубе алам. Бабам, 1924 сененинъ баласы, сюргюнликке огърагъанда 20 яшында экен. Эвсиз-баркъсыз олар Вревскийнинъ 2-инджи отделениясы, Сушка деген ерге тюше ве баракларда яшайлар.

Сюргюнлик йыллары - ачлыкъ белясы, агъыр ишлер, хасталыкътан битам 1946 сенеси вефат эте. Бабамнен алам, озьлери яш олсалар да, бабамнынъ эмджесининиъ оксюз къалгъан къызыны озюне алып осьтюрелер ве акъайгъа берелер.

  1951 сенеси бабам анамны расткетире ве эвлене. Оларнынъ секиз баласы ола, бириси- Ибраим деген къардашым кечине, къорантада еди джан къалдыкъ.

Эээ, торунчыгъым, къорантамызнынъ такъдирини айтджакъ олсанъ, китаплар язмакъ мумкюн.

Бу къоранта дегерликлерине кельгенде, мына бу брошнынъ тарихы бойле:

Суваде битам акъайгъа чыкъаджакъта агъасы Одесса усталарына бу брошны яптыргъан ве тоюнда эдие эткен. Бу фырланта да битамнынъдыр. Бу алтын пулчыкълар исе, битамнынъ фесиндендир. Къорантамыздаки еди джан баласына бирер пулчыкъ мирас къалгъан. Бу пулчыкълар да бириси бабамки, экинджисини де манъа аламдан къалгъан. Аламнынъ озь балалары ёкъ эди, онынъ ичюн озь пулчыгъыны манъа эдие этти.

Бу пулчыкъларгъа феснинъ сюс пулчыкълары, - дерлер. Пулчыкълар устюндеки арап элифбесинде языларны бизге Сакъ шеэр Имамы Месфер Сеттаров ве Анадолу университетининъ тарих факультетининь оджасы, профессор Мехмет Топал ярдым эттилер.

Пулчыкъларнынъ бирисинде -  III-инджи Селим Cултаннынъ имзасы бар, Истамбулда басылгъаны акъкъында языла ве 123 ракъамлар, яни III-инджи Селим Cултан 1792-1802 сенелери падишалыкъ япкъан сенелери.

2-инджи пулчыкъта –къараларнынъ ве дерьяларнынъ Cултаны, Cултан огълу Султан язылы. Бу лагъап Фатих Cултан Мехметтен башлап Османлы cултанларына бериле экен.

           Бу шейлер къорантамызнынъ кечмишининъ джанлы тарихыдыр, торунчыгъым.

Эр бир инсан тамырларыны бильмек керек. Къорантамызнынъ тарихы, бутюн миллетимиз тарихынынъ бир къысмы оларакъ, сенинъ ярдымынъ иле, даа чокъ несиллеримизге беян оладжакъ, иншаллах.

        АИЛЕ ДЕГЕРЛИКЛЕРИ-2022 ярышнынъ финалистлери