суббота, 18 апреля 2020 г.




Аджиметов Эмин

Къартанамнынъ омюр тарихындан: Касымова (Борбан) Гулюмсер Мустафа къызы



Меним адым Аджиметов Эмин Арсен огълу. Мен 9 яшындам. Мен Буюк-онлар къасабасында Гаспринский адындаки миллий мектебининъ 3- сыныфында окъуйым. Сизге озь аилемнинъ тарихыны багъышламагъа истейим. Бу икяе меним бабамнынъ Ветание тизесининъ адындан айтыла. Буюрынъыз. 


Меним анам, Борбан Гулюмсер, 1928 сенеси майыс 5-де Къырымнынъ Алушта районындаки къаяларнен сарылы, янашасында исе мас-мавы денъиз, аджайип Тувакъ коюнде догъды.

Аиледе биринджи эвлятнынъ къыз бала олмасы, ана-бабасына Мустафа ве Гъафуреге Алланынъ энъ буюк бахшышы эди.

Анам он яшыны толдургъанда, къартанам экинджи кере аиле къурды. Комеч Усеин анама огей баба олса да, оны пек урьмет этер эди.

1941 сенеси, дженк башлагъан йылы, анам алтынджы сыныфны битирди. 1942 сенеси оккупация девиринде, койнинъ ватанпервер коммунистлерини Комеч Усеин ( Демерджи кой шурысынынъ реиси), Сары Аппазны, Ксения къадыны (Демерджи кой шурасынынъ иштиракъчилери), Арабаджы Кязими (Шума кой шурасынынъ реиси) ве дигерлери партизанларгъа ярдым эткенлери ичюн, Алуштанынъ апсханесине къападылар. Эки айдан сонъ Алушта-Ялта арасында оларны аттылар.

Меним анам да бабасынен берабер партизанларгъа аш алып барды.

Бир кере Демерджи койнынъ этрафында немселер озьлерининъ ольген солдатыны таптылар. Бутюн коммунист аилесини койнынъ кенарына йыгъдылар ве ольдюрмеге истедилер.

Анамнынъ аилеси де шу ерде озь къарарыны беклеп турдылар.Анам бу дюньянен сагълыкълашып, о бир дюньягъа азырланып, бильген дуваларыны окъуп тургъанда, онынъ янына немсе келип: «Не турасынъ, эвге кет!»- деди. Анам къоркъусындан бир шей анъламайып, джемаат къайда, оларны ольдюрип къайда алып ташладылар, не ичюн мен сагъ къалдым деп, тюшюне-тюшюне эвге къайта. Онынъ къаршысына къартанам: «Къызым, джаным»,- деп агълап чапа.

Меселе шундаки, немсенинъ джебинде тезкере таптылар: «Бу дженктен бездим. Меним ольгеним ичюн бир кимсени къабаатламайым». Бу себептен бутюн джемаатны азат эттилер.

1944 сенеси халкъымызнынъ алына тюшкен фаджиа - сюргюнлик нетиджесинде анам озь аилесинен (анасы Гъафуре, Гулизар къыз ве Эскендер огълан къардашлары) Демерджи койден Озьбекстаннынъ Ташкент виляетиндеки Орта-Чирчик районынынъ Ангрен шеэрине кетерилип быракъылды. Къартанам багъ-багъчаларнынъ устасы оларакъ, бираздан озь аилесини Той-тепе шеэрининъ «Горняк» совхозына кочюрди. Меджбурий спецкомендант незаретине къоюлгъан ильк вакъытларда анам къара топракъ ве багъ-багъчалыкъ ишлеринде чалышты. 

19 яшында олгъанда анам шу койде ускютлю Касимов (Хасим) Бекир адлы, арбий хызметтен («трудармия») къайткъан, ишкир адамнен омюр тизди.

Чешит аят агъырлыкълары корюп, 1969 сенеси къадар беш баланен Той-тепе шеэринде яшадылар, эв къурдылар. Бабам яхшы иште чалышты. Озь Ватангъа къайтмагъа тырышып, 1969 сенеси аилемиз Къырымгъа кочип кельди. Акъмесджит (Симферополь) шеэрине Ключи койден бир эвчик сатып алдылар. Октябрьнинъ 10-нджы куню Акъмесджит шеэрнинъ биринджи локъсаханесинде чокъ-балалы къорантада кендже эвлят дюньягъа кельди. Къырымда догъгъаны ичюн, бабам баланынъ адыны Ветание къойды. О, кичкене балачыкъ мен эдим.

Аилемиз 1970 сенесине къадар ерли акимиет къапыларыны ресмийлештирмеге ве тынч яшамагъа имкян олмады: учь айлы баланен аилемиз эвлерини быракъып, милициялардан къачып, яры геджелерге къадар орманёлакъларгъа (лесополосаларгъа) сакъланып юрды.

Январьнинъ 12-де 1970 сенеси Акъмесджит районында махкеме олып кечти. Сатып алгъан эвини къайтармакъ ве паспорт къаиделерини бозгъан деген ясама къабаат (нарушение паспортного режима) къарары чыкъарылды. Бир афта ичинде Къырымдан чыкъып кетмек муддети берильди. Аилемизни, къышта 5-7 градус сувукъта, Къырымдан сюргюн эттилер.

Ойле къувгъанлыкъларгъа ве хорлукъларгъа къалып, нетиджеде аилемиз Озьбекистангъа къайтмагъа меджбур олды. Бу себептен анам тюркю язды. Вакъыт кечкен сонъ, бу йыр – халкъ йыры сайыла.
Январьнынъ он экисинде
«Эвни бошат»,- дедилер.
Алты бала, кучюги учь айлыкъ,
Эвден сюргюн эттилер.

Гедже-куньдюз чамурларда
Койден койге юремиз.
«Аллачыгъым, не оладжакъ»,-деп
Сырымызны сёкесиз.

Эй, Ярабби, сен вар экен,
Кимлерге ялварайым.
Недир меним мушкюль алым,
Балаларым, не япайым!...




МБУТ «И.Гаспринский адында 

Октябрьское 3-мектеби»

3-а сыныф талебеси


Аджиметов Эмин








Комментариев нет:

Отправить комментарий