четверг, 16 апреля 2020 г.





Зейтулаева Фикрие

Буюк-Сюйрен коюмнинъ тарихы





Севем сени – Буюк-Сюйрен!

Табиатынъ пек дюльбер!

Юксек дагълар, ешиль багълар,

Эски эвлер, чешмелер.


Къырымнынъ эр бир кошеси дюльбер, амма юрегиме якъын олгъан ер, бу меним догъгъан коюм Буюк-Сюйрендир. Бизим коюмиз район меркезининъ дженюп тарафында, экинджи Къырым дагъ ёлагъынынъ, Бельбек вадийнинъ башында, Бельбек озеннинъ сагъ ялысында ерлешкен. Шимди коюмизнинъ ады – Танковое. Къоркъунчлы бир ад, амма къоркъмагъа себеп ёкъ, коюмиз тынч, ондан да гъайры янымызда ич бир арбий къысым ёкъ. Бу ад коюмизге 1945 сенеси къоюлгъан. Койлюлернинъ айткъанларына коре дженк йыллары коюмизде танк девизиясы тура экен. Коюмизнинъ эски ады–Буюк-Сюйрен. Бу ад янымызда ерлешкен Сюйрен керменден асыл олунгъандыр. Буюк-Сюйрен мухтешем манзаралы бир вадийде ерлешкен. Кой магърур къаяларнен сарып алынгъан. Сагъ тарафта Арман къая созулгъан. Бу къая Бельбек ве Къаралез дерелернинъ ортасында ерлешкен. Шимди бу къаягъа «Тимсах къая» дейлер, чюнки четен бакъкъанда, керчектен де тимсахкъа ошап келе. Къая тёпесинден, козь огюне гоньлюни хошландыргъан аджайип манзара ачыла.Туристлер бу къаяны пек бегенелер. 


Бу дюльберликнен пайлашмакъ ичюн мен сизни коюмиз бою кезинтиге давет этем. Коюмиз балабан десем ялан олмаз. Койде 21 сокъакъ бар. Бу сокъакъларда 600-ден зияде азбарлар ерлешкен. Сакинлернинъ сайысы 2000-ден зиядедир. Коюмизде эвельден, айны шекильде, сакъланып къалгъан бир къач эвчиклер тура. Эвель Буюк-Сюйрен ойле балабан дегиль эди, амма озюнинъ джамиси, мектеби, тюкяны, демирджи устаханеси бар эди.

Койнинъ башында, эр вакъыт тютеп тургъан, темиз, шифалы авамызны кирлеткен пенопласт заводыны коремиз. Онынъ еринде бир вакъытлары демирджи устаханеси тура экен. Шимди шу бинаны заводынынъ конторасы иле къулланалар.

Койге адым басып, ёл бою кеткенде сол тарафта эскиден къалгъан чешмени корьмеге мумкюн. Бир заманлары шу чешмеден салкъын, темиз, шырын сув акъкъан эди. Бутюн кой халкъы бу сувнен файдалангъан. 1990-ынджы сенелери къырымтатарлар Ватанына къайттып, бу койде эв алып яшагъанлары, чешменинъ сувуны корип ве файдаланып етиштирдилер. Языкъки, шимди чешме къуп-къуру. Чешменинъ суву ёкъ олды.

Кезинтимизни сокъакълар бою девам этемиз ве Буюк-Сюйрен кою эсас умумтасиль мектебини коремиз. Бу мектепте мен 6 сыныфта окъуйым. Мектеп 1964сенеси къурулгъан эди. Эски къырымтатар мектеби шимдики мектепнинъ азбарында ерлешкен эди. Бу мектепке къомшу койлерден де окъумагъа кельгенлер. Буюк – Сюйрен койнинъ къаршысында, Бельбек озеннинъ сол ялысында, дюльбер ерде ерлешкен Боркой деген койчик бар эди. Бу койнинъ балалары бизим мектебимизде окъуй эдилер.

1944 сенеси бутюн къырымтатар халкъыны озь Ватанындан сюргюн эткен сонъ, Совет укюмети Украина ве Русиеден кой сакинлерини Къырымгъа ёллап, азыр къырымтатарнынъ эвлерине ерлештирген эдилер. Бу сакинлерден бириси Клавдия Васильевна 82 яшында битайнынъ айткъанына коре, Боркойде 12-13 къырымтатарлардан къалгъан эв бар экен. Учь эв эки къатлы, балабан эди,къалгъанлары исе бир къатлы. Койде бир къую бар, шу къуюнынъ суву бутюн койге ете эди. Мектепке къатнагъанда олар асылык опюрчиктен кечип,багъчалар бою кете эдилер. Орталыкъта ешиллик, чешит тюсте къокъулы чечеклер, мектепке барып чыкъкъандже балабан бир гульдесте джыя эдилер.

Маалий акимиети Бельбек озеннинъ ёлуны чевирдилер. Озен яваш-яваш ялыларыны ювып, койни де йыкъа башлады. Койде яшагъанлар Буюк-Сюйренге кочип кеттилер. Бойле этип бу кой ёкъ олгъан койлернинъ сырасыны толдурды. Бу кой акъкъында келеджек кезинтимизде толуджа лаф юрсетерик.

Бизим кезинтимиз сонъуна келе. Къаранлыкъ коюмизни яваш-яваш къаплап ала. Кой тынч.


Козьлеримизни кокке котерип бакъсакъ, о, эр заман киби - аджайиптир. Бу меним Ватаным. Энъ яхшы ер мындадыр, энъ гузель ер Ватандыр!












Багъчасарай районнынъ «Танковская основная общеобразовательная школа» 6 сыныф талебеси Зейтулаева Фикрие




Комментариев нет:

Отправить комментарий