Абдуллаев Асан     

Чамлы Озенбаш коюнинъ сакини Султание битам

https://youtu.be/FmYVYW5qZ2M

Къырым тылсымлы бир улькедир! Мен миллетимизни бу аджайып топракънынъ чокъракъ козьчиклеринен къыяслайым. Не ичюн десенъиз, чокъракъ суву ер астындан чешит маниялардан кечип дюнья юзюни корьген киби, миллетимиз де, асырлар бою, къыйынлыкълар, дертлер чекип, озь тилини, тарих ве урф-адетлеримизни сакълап келе. Медений озгюнлигимизни тамчы-тамчы сакълап кельген инсанлар бизим къартларымыздыр. Чокъракъ акъынтысынынъ инджи тамчыларындан бири меним Султание битамдыр.  Онынъ мешакъатлы аят ёлуны сизге беян этмеге истейим.

Абдулла къызы Султание битам 1940 сенеси Балаклава районынынъ Чамлы Озенбаш коюнде дюньягъа кельген. Чамлы Озенбаш кою тёпеликте ерлешкен ве ондан Уппа коюнинъ аджайып манзарасы ачыла экен. Койнынъ бутюн этрафыны чам дагъы къаплай. Койнинъ ичинде исе Уппа озенининъ агъызы бар эди. Онынъ ичюн койнинъ адыны Чамлы Озенбаш къойгъанлар. Бу кой гъайып олса да, эски сакинлерининъ хатыраларында сакъланып къалды. Бу ерде чешит тереклер, чегерлер сыкъ осе, оларнынъ арасында чам тереклерини де корьмек мумкюн. Чокъракъларынъ шувултысы, къушларнынъ назик сеслери бу ерни яраштыралар.

Эвель заманларда койлерде Азизлер сыкъ расткельген. Ойле бир чокъракънынъ тарихыны Султание битамнынъ 92 яшлы Васфие тизеси тариф эте.

Васфие бита: «Меним Азиме буюканам Уркустагъа Асан къартбабама акъайгъа чыкъкъан экен. Къартбабам, эвленмезден эвель, топракъ алып, уста тутып эв къурдыргъан. Яш къоранта янъы эвде яшайлар, оларнынъ балачыкълары ола. Бир кунь акъшам, буюканам баланы эмиздирген вакъытта, эв ичине беяз урбалы, гузель корюмли акъай-апай кирелер. Олар сайгъы иле селямлашып буюканама мураджат этелер: «Къызым, меним адым Эсат, апайымнынъ ады Бедрие. Биз дженк вакътында эляк олгъан ве бу ерде дефн олунгъан шеитлермиз. Сен яш келинчиксинъ, бильмезден топракъкъа черкеф сувлар тёкесинъ, юстюмизден таптап юресинъ, биз хорланамыз. Бу мусульманджылыкъкъа аит олмагъан бир шейдир. Хабер эт омюр аркъадашынъа, эвни чевирсин де авлакъча бир ерде къурсын. Сен де бу куньден сонъра Азизли Азиме адыны ташырсынъ». Буюканам саба къартбабама, олгъаны киби, эр шейни анълата. Къартбабам джамиге барып джемааткъа бу вакъианы беян эте. Бутюн кой халкъы буюканамларнынъ эвлери янына топланалар, айтылгъан ерни темизлейлер ве къоралайлар. Ондан сонъ инсанлар айтылгъан ерге келип ибадетлер япкъанлар, шу ерде акъкъан сув козьчиги да Азизлер чокърагьы олгъан»...

Девамы бар

 "Аиле дегерликлери-2023" ярышнынъ финалы     

 

"Аиле дегерликлери-2023" ярышнынъ финалы акъкъында репортаж

Курбанова Айсель

Къырымтатар халкънынъ несильден несильге кечкен асабалыгъы

    Къырымтатар халкъы озь тарихы, медениети, дюльбер адетлер ве аньанелер иле зенгин. Олар - эдждатларымыздан сакъланып къалгъан мирастыр. Аньанелерден бири – Къырымда усталар тарафындан ясагъан эшьяларына дикъкъат ве мукъайтлыкънен янашмасыдыр. Бунъа – аиле дегерлиги дейлер.

     Эр бир къорантанынъ озь дегерлиги бардыр. О дегерлик узакъ кечмишке далдыра, онен сыкъ багъда булунмагъа ярдым эте. Бизим къорантамызда бойле дегерлик – марамадыр ве мен онынъ тарихыны сизлерге ачыкъламагъа истейим.

     Айше къартанамнынъ тамырлары Ялта шеэрининъ Ай-Васыл коюнден башлана. Башкъа койлерге бакъкъанда, Ай-Васыл айрыджа эмиетлидир, чюнки мында къызлар тек токъумаджылыкънен огърашып, белли кетен безлер ярата эдилер. Сонъра миллетимизнинъ башына буюк фелякет тюшти. Бутюн халкъымыз сюргюн олунды. Эльмира къартанам да шу сырада эди. Узакъ Озьбекистанда Адамановлар къорантасы озь мукъаддесатны сакълап турдылар. Айше къартанам 1981 сенеси гъурбетликте вефат этти. Онынъ ишлери къыздан торунына, Зареманынъ къолуна кечип, ниает, Къырым-Ватанымызгъа авдет олундылар.



      Намаз къылгъан ве Къуран окъугъан Айше анасы ичюн къызы Эльмира (меним къартанам) эдие оларакъ марама азырлай. Онынъ устюни балалыкъта корьген ве акълында къалгъан ресимнен безете, о да, къырымтатар орьнегинен юкъулгъан явлукътаки ресимидир. Бойледже, «Толу» адлы марама нагъышлай. Толу мараманынъ орьнеги ачылгъан кестане ве сулюклерден ибарет. Оларнынъ манасы - инсангъа сагълыкъ, узакъ омюр, бахт тилемектир. Марама эки тарафтан ве, бош ер къалдырмайып, бутюнлей нагъышлангъан эшьядыр. Ондан гъайры, Эльмира къартанам оны украин халкъына аит олгъан «хач» («крестик») усулынен де нагъышлай. Шуны къайд этмек истейим ки, миллий нагъыш медениетинде буюк къыймет юзюм темсилине бериле. О, фельсефий манасыны ташып, аят къуванчы, кучь-къувет, акъыл ве икметни бильдире. Анасы бойле бахшышкъа пек къувана. Халкъымызнынъ къоркъунчлы заманда яшагъаныны козьде тутып, сиясий арекетлерни анълап, мараманы аман сакълай ве къулланмай. Себеби: Совет девлетинде атеизм пропагандасы алып барылгъаны.

      Айше ве Эльмира къартаналарымнынъ марамалары Зарема Мустафаеванынъ (Эльмира къартанамнынъ къызы) къорантасында сакъланып тура. Онынъ аилеси 1989 сене Къырымгъа келип, Багъчасарай шеэринде ерлеше. Чокъ вакъыт кечмей, Зарема къартанам къырымтатар нагъыш медениетини гъайрыдан тиклемек иле огъраша. О, «Марама» иджадий бирлигине кирип, биринджиден, миллий нагъыш акъкъында араштырув, теткъикъат ишлерини алып бармагъа башлай. Ишлернинъ нетиджелери 2013 сене «Докъузлыкъ» презентациясында, 2016 сене «Къырымнынъ орьнек аньанелери» Таврида орта музейинде акс олуна.

      Бойлеликнен, несиль-несильден сакъланып къалгъан дегерликлеринен берабер Айше ве Эльмира къартанамларнынъ нагъышчылыкъ усталыгъы аилемизни меракъландырды. Шимди анам ве тизелерим белли миллий нагъышны къулланып, эшьялар яраталар. Мен де олардан ибрет алып, яваш-яваш огренмеге башладым, чюнки бу мараманынъ тарихы мени даа да зияде айретте къалдырды. Бу шейнинъ тарихий икяеси – аилемизнинъ тарихыдыр.

      Эльбетте, бойле гузель урф-адетлер эр бир аиледе бар, Бизлер, яш несиль, озь медениетимизни, эдждатларымызнынъ мирасыны сакълап, огренип, оларны келеджек несиллерге теслим этмек керекмиз.

   "Аиле дегерликлери-2023" ярышнынъ финалистлери     

Куртнебиев Ильяс

Къартбаба ве къартаналарымнынъ омюр тарихындан

Презентация



Мен Ильяс Куртнебиев. Мен Червоное къасабасында орта мектебинде 3-А сыныфта окъуйым. Энъ севимли дерслеримден: эсап дерси, ресим дерси, инглиз дерси ве ана тили дерслери. Бош вакъытында пек севем ресим япмагъа ве конструктырдан шекиллер джыймагъа. Ондан да гъайыры ана тилинде "Арманчыкъ" меджмуасындан дюльбер икяелер окъумагъа, шиирлер эзберлемеге. Ана тилимиз - бу бизим байлыгъымыз. Меним къартбабаларымдан ве къартбиталарымдан бу тиль манъа сакъланып къалды. Меним борджым бу тильни темелли бильмеге, келеджек несильлерге сакъламагъа.

Яшлыкътан башлап къартайгъанджыкъ бош вакъытларында меним Себия къартбитам пек севе эди йырламагъа. Бойле йырларыны бизлерге йырлап бере эди: "Дагъдан да энди бир къозю...", "Чалбаш бора", "Алтын юзюк", "Мен Самсона гидалмайым...", "Дерелер шума, шума...", "Къачар эдим мен Акъярдан...", "Менден гъамдан азат иле...", "Учь къаранфиль ашладым...", "Чиппийим" ве башкъалары.


Заланкойлю Осман огълу Юсуф ве аджы Абдураман къызы Себия (ана тарафтан - Сервер къартбабамнынъ анасы ве бабасы).

Юсуф къартбабам 1910 сенесинде Къырымда Заланкой (Холмовка) коюнде догъулды. Себия къартбитам 1915 сенесинде Къырымда Заланкой (Холмовка) коюнде догъулды.

1933 сенесинде Юсуф къартбабам ве Себия къартбитам къоранта къурдылар.

Къырымда яшагъанда Юсуф къартбабам колхозда медений-кутьлевий ишлернен огърашты, актив джемаатчы тешкилятчи эди. Себия къартбитам исе багъчаджылыкъ бригадасында чалышты.

Себия къартбитам колхозда чалышкъанда Къырымда оськен мейваларнынъ эски адларыны биле эди: гуль-пемпе алмасы, челеби алмасы, памукъ алмасы, бере армуты.

Себия къартбитам эвельдеки урф адетлеримизни хатырлавлары пек меракълы эди. Аталар сёзлери халкъымнынъ тылсымлы хазинесидир. Меним Себия къартбитамдан къалгъан аталар сёзлери будыр:

*Тонныларгъа селям йиберем,
Тонсызларгъа озюм барам.

*Къайда олсанъ анда ол,
Пердалязда эвде ол.

*Багъчы - байлыкъ,
Бир айлыкъ.

*Анадан корьгены - тон пичер,
Бабадан корьгены - аткъа минер.

*Чагъырылгъан ерге эринме,
Чагъырылмагъан ерде коринме.

*Этерсинъ элинънен,
Кетер сенинънен.

*Су корьмезден алдын,
Чызманы чыкъарма.

*Алма теректен йыракъ чушмий.

*Кииз къалпагъыны кииши билер.

*Заман замангъа уймай,
Сен замангъа уй.

*Сюр кечер дегиль дюнья,
Кор кечер дюнья.

*Ат ольсе налы къала,
Йигит кетсе намы къала.

Себия къартбитам даа бир меракълы икяе эткен эди. О яш олгъанда дюльбер олмамакъ ичюн дане сач (косички) оре экин. Дане сач дегени бирер уфакъ топ сачны алып, дане-дане оре экинлер. "Башынъызда не къадар дане сач бар эди?". Берген суалимизге къартбитам: "Саймадым, башыма сыгъгъанына коре, оре тургъаным", - деп джеваплана эди. О заманда чешит-тюрлю дюльбер тарамалар бар экен. Оларны къызлар озьлери уйдурып чыкъара эдилер.

1944 сенесинде 18 майыста Юсуф къартбабам, Себия къартбитам, Юсуф къартбабам анасы (эбанай) Фериште ве балалары Майе алам (1935с.) ве Сервер къартбабам (1940с.) сюргюнликке айдалып Наманган виляетининъ Пап районына, андан Чюст шеэрине тюштилер.

1953 сенесинде Ленинабад виляетининъ Гафуров шеэрине, сонъунда Чкаловск шеэрине кочтилер. Сюргюнликте Гафуров шеэринде Юсуф къартбабам къурулышта муэндис-прораб олуп чалышты. 1962 сенесинде Юсуф къартбабам кечинди. Себия къартбитам дёрт баланен къалды.

1990 сенесинде Себия къартбитам къорантасынен (оглу Сервер къартбабам, келини Зарема битам ве торунлары Зекие ве Зевиде тизелерим, Зенура анам) Къырымгъа кочюп кельдилер, догъулгъан коюнде Заланкойде (Холмовка) Бахчасарай районында эв сатын алып яшамагъа башладылар.

2015 сенесинде июль айында Себия къартбитам 100 яшына келип кечинди. Озь догъулгъан Заланкой коюнде комюльди.




Гурзуфлы Эмир огълу Эбазер ве Акъмесджитли Абибулла къызы Шефикъа (ана тарафтан - Зарема битамнынъ анасы ве бабасы).

Эбазер къартбабам 1911 сенесинде Къырымда Гурзуф къасабасында догъулды. Шефикъа къартбитам 1918 сенесинде Къырымда Акъмесджит шеэринде догъулды.

1938 сенесинде Эбазер къартбабам ве Шефикъа къартбитам къоранта къурдылар.

Акъмесджит шеэринде окъугъанда, Эбазер къартбабам ве Шефикъа къартбитам бир биринден таныш олдылар. Олар экиси Акъмесджит шеэринде педагогик институтында окъудылар. Эбазер къартбабам тарих оджасына окъуды, Шефикъа къартбитам исе химия-биология оджасына окъуды. Озь зенаатларны пек бегене эдилер.

Эбазер къартбабам Улу Ватан дженкини (1941-1945сс.) иштиракчиси эди, Берлин шеэрине барып чыкъты. Дженкте алякъаджы олып чалышты. Эбазер къартбабам истифадаки офицер эди, пек чокъ мукяфатлар, орденлер, медальлар алды: медаль "За отвагу", "Орден Красной Звезды", медаль "За оборону Сталинграда", "За оборону Севастополя", "За взятие Берлина" ве башкъалары.

1944 сенесинде 18 майыста Шефикъа къарбитам исе къорантасынен (бабасы Абибулла къартбабам, анасы Асибе къартбитам, таталары Ребия ве Джеваир къартбиталарым) сюргюнликке айдалып Ташкент виляетининъ Бекабад районына «Дальверзин» совхозына тюштилер. Сюргюнликте Шефикъа къартбитам мектепке ишке кире ве химия-биология оджасы олып чалыша.

Улу Ватан дженки (1941-1945сс.) биткен сонъ, Эбазер къартбабам сюргюн олгъан ерлерде озь къорантасыны тапа.

1947 сенесинде Шефикъа къартбитам локъсалыкъта олгъанда тиф хасталыгъына огърады, оннен кечинди. Шефикъа къартбитам кечинген сонъ, Эбазер къартбабам янъы къоранта къура ве «Дальверзин» совхозында мектепте тарих оджасы олып чалыша.

1975 сенесинде январь айында Эбазер къартбабам мектепин босагъанынъ басамакъларында, бир кереден юрегинден тутып инфаркт олуп кечине.

          АИЛЕ ДЕГЕРЛИКЛЕРИ-2022 ярышнынъ финалистлери             

Трубач Джемиль

Исмаил къартбаба

Презентация



Эр бир къорантанынъ озь къараманы бар.
Бизим къорантамызнынъ къараманы – Исмаил къартбабадыр. Онынъ яшайышы узун ве меракълы.

Абжемилов Исмаил 1918 сенеси Къырымда Бахчасарай тарафында Черкез-Кермен коюнде догъды. Бабасынынъ ады Абжемиль, анасынынъ ады исе Алиме эди.

Къоранталарында беш бала бар эди. 1926 сенеси къоранталары Мамашай коюне кочьти.

1939 сенеси, Кишинев шеэринде ордуда хызмет эткенде, Исмаил къартбаба Финляндия дженкине чагъырылды. Дженк биткенинен ордугъа къайтты.

1940 сенеси Къызыл Ордугъа чагъырылды. Дженк башлагъанда, аскер, къуршун къолуна алып, немсе къаршы дженклешти.

1941 сенеси июньнинъ 22-де дженк башланды. Эки куньден сонъ йигит Прут озеннинъ янында душман къаршысына чыкъты.

Шу сенеси Исмаил Бельцы шеэрнинъ янында агъыр яраланды. Экинджи кере 1944 сенеси Одесса шеэрини азат олув вакътында яраланды.

Атыджы дивизиясында булунып, минометчы вазифесини беджерип, Румынияны, Югославияны, Венгрияны, Чехословакияны, Польшаны азат этюв урушларында иштирак этти.

Къартбабанынъ айткъанына коре, энъ агъыр урушлар Венгрияны азат этюв вакътында олды.

Учюнджи яраланув: аскернинъ янында мина патлады, о контузия олды ве госпитальде булунды. Бу вакъиа 1944 сенеси декабрь айында олды. Эки афта Исмаил бир шей дуймады ве эшитмеди. Амма, бунъа бакъмадан, джебэге къайтмагъа арзу этти.

Амма ниети ерине кельмеди, Гъалебе кунюни къартбаба госпитальде къаршылады. Бойле, онъа дженк битти.

Сагълыгъыны тюзетмек ичюн, чокъ вакъыт керек олды.

Бундан гъайры, Исмаил къартбаба ярамай хабер эшитти: бутюн къырымтатар халкъы озь Ватанындан сюргюн этильди.

Къырымтатар джебэджилерини де шу ерлерге ёлладылар. Къартбаба Ташкент виляетининъ Орта Чирчик районына тюшти. Мында о буюк къыйынлыкъларгъа огърады. Фермада ат бакъыджы олып чалышты.

Биринджи куньлерден башлап, Исмаил къартбаба озь къорантаны къыдырмагъа башлады. Комендант вакътында бу ишни беджермек пек агъыр эди.

1956 сенеси комендант режими лягъу этильди.

Он йыллыкъ къыдырувлар мусбет нетиджеге кельди.

Исмаилнинъ анасы дерт баласынен якъын, Янгиюль шеэринде, яшай эдилер. Бабасы энди ольди.

1951 сенеси огълан Шефикъа деген къызгъа эвленди. Бу къорантада учь къыз ве бир огълан догъулды.

Къырымгъа Исмаил къартбаба озь къорантасынен 1992 сенеси къайтты.

Къурман районынынъ Борангъар коюнде эв сатын алып яшадылар.

Исмаил къартбаба 103 яшында январьнинъ 7-де 2022 сенеси вефат этти.

Къартбабамнынъ чокъ мукяфатлары бар

Исмаил къартбабамыз – бизим гъурурымыздыр. Озь балаларына ве торунларына яхшы тербие берди, бутюн омюр чалышты. Оны ватанпервер, ишкир, кулерюзьлю, джесюр инсан киби эр кес таный.

         АИЛЕ ДЕГЕРЛИКЛЕРИ-2022 ярышнынъ финалистлери             

 

 Усеинов Усеин                

Аилемизнинъ къыйметли мирасы

Видео

Эр бир халкъны тамырлы асырлар девамында кучьлешкен терекнен къыясламакъ мумкюн. Терекнинъ тамырлары - бу бизим къартдеделеримиз, кечмишимиз, терекнинъ япрачыкълары - яш несилимиз – бизим келеджегимиз.

 Меним адым Усеин. Усеин ады арап тилинден алынгъын ве «мераметли, яхшы» манасыны анълата. Сейтмеметнен Усеин адлары баба тарафтан бир къач къат сулялемизде къартбабадан торунгъа кече экен. Меним адымны да, адетиндже, Усеин къойдылар.

Къртбабам пек ишкир ве иджаткяр инсан, миллий музыкамызны севе, эвде эр даим бизнен ана тимизде лаф эте. Мен ондан чокъ шейлер огренем.

Усеин къартбабам 1952 сенеси Алмазар деген ерде догъгъан. О секиз балалы къорантанынъ энъ буюги экен. Балалыкътан музыкагъа авесленген, трубада чалгъан.  Буюген сонъ, Бегават шеэринининъ музыка юртуны окъуп битирген. 1976 сенеси оны Хайтарма ансамблине къабул эткенлер. Февзи Белялов, Урие Керменчикли белли бестекярларнен чалышмагъа онъа къысмет олгъан. Чокъ йыллары Усеин къартбабам оджалыкъ япкъан.1979 сенеси къартбабам Алиме битама эвлене, оларнынъ учь балалары ола: Сейтмемет- меним бабам, Реане алам ве Имран эмджем.

Мен сизге аилемизнинъ дегерликлерини косьтермеге истейим. Чокъ йыллар девамында Усеин къартбабамнынъ къорантасында несиль-несильден сакъланып келинген мирас: шербенти, йипишли къушакъ, брош ве фес пулчыкълары.                 Усеин къартбабамнынъ къорантасы насыл агъыр алгъа къалмаса да, бу къыйметли шейлерни сатмагъанлар ве денъиштирмегенлер.

Оларнынъ тарихыны беян этмек ичюн мен къартбабама мураджат эттим.

Усеин къартбаба:

- Къорантамызнынъ тарихынен меракълангъанынъ пек яхшы, торунчыгъым. Мен санъа джанымле бу асабалыкъ къалгъан шейлернинъ тарихыны икяе этерим.

Бу дегерликлер меним бабам, сенинъ Сейтмемет къартдеденъден къалгъан мирастыр. Олар Къырымдан чыкъып, Урал дагъларыны, Орта Азия чёллерини, сюргюнликнинъ аджджы йылларыны корип, кене мекянларына къайтып кельдилер. Чокъ агъыр куньлернинъ шааты олгъанлар.

Бабамнынъ анасы Суваде 1890-1895 сенеси догъды. Акъайгъа чыкъмагъа вакъыты кельгенде, Гулюмбий (шимди Некрасовка) коюне келин олып тюше. Усеин къартбабамнен эвленелер ве татлы-муабет яшайлар, оларнынъ алты эвлятлары ола.

Къартана ве къартбабам акъылнен иш туткъан, ишкир инсанлар экен. Онынъ ичюн раат яшагъанлар. Зенгин къоранта оларакъ, 1929 сенеси раскулачиваниягъа огърайлар, Уралгъа тюшелер.  Къатты сувукъларгъа даянамайып, къартбабам 46 яшына кельгенде, агъыр хасталана ве кечине. Учь баласыны да битам Урал топракъларында дефин эте.

Сонъра, сагъ къалгъан 3 баланен Къырымгъа, озь коюне къайта. Къайтса не корьсин, эвлерини коммунистлер йыкъкъанлар. Кой халкъы, сакъынып, битама ярдым элини узатмагъанлар. Кимсе эвсиз-баркъсыз къалгъан къорантаны эвлерине алмагъан. Бойлеликле, насыл да олса, битам балачыкъларынен озьлерининъ азбарында къалгъан къой аранында къышламагъа меджбур олгъан. Баарьде колхозда чалышып, бир-эки капик топлай ве Къаралез коюне сой-соплары, дайысы яшагъан ерге кочкен.

Энди-энди аякъкъа тургъан вакъытта, 1941 сенеси дженк башлана. Бабамнынъ агъасы Сейдамет Перекоп урушларында, эляк ола.

1944 сенеси бутюн халкъымызнен берабер оларны Къаралез коюнден сюргюн этелер.

 Суваде битам сюргюнликке эки баланен келип тюше: бабам-Сейтмемет ве Магъбубе алам. Бабам, 1924 сененинъ баласы, сюргюнликке огърагъанда 20 яшында экен. Эвсиз-баркъсыз олар Вревскийнинъ 2-инджи отделениясы, Сушка деген ерге тюше ве баракларда яшайлар.

Сюргюнлик йыллары - ачлыкъ белясы, агъыр ишлер, хасталыкътан битам 1946 сенеси вефат эте. Бабамнен алам, озьлери яш олсалар да, бабамнынъ эмджесининиъ оксюз къалгъан къызыны озюне алып осьтюрелер ве акъайгъа берелер.

  1951 сенеси бабам анамны расткетире ве эвлене. Оларнынъ секиз баласы ола, бириси- Ибраим деген къардашым кечине, къорантада еди джан къалдыкъ.

Эээ, торунчыгъым, къорантамызнынъ такъдирини айтджакъ олсанъ, китаплар язмакъ мумкюн.

Бу къоранта дегерликлерине кельгенде, мына бу брошнынъ тарихы бойле:

Суваде битам акъайгъа чыкъаджакъта агъасы Одесса усталарына бу брошны яптыргъан ве тоюнда эдие эткен. Бу фырланта да битамнынъдыр. Бу алтын пулчыкълар исе, битамнынъ фесиндендир. Къорантамыздаки еди джан баласына бирер пулчыкъ мирас къалгъан. Бу пулчыкълар да бириси бабамки, экинджисини де манъа аламдан къалгъан. Аламнынъ озь балалары ёкъ эди, онынъ ичюн озь пулчыгъыны манъа эдие этти.

Бу пулчыкъларгъа феснинъ сюс пулчыкълары, - дерлер. Пулчыкълар устюндеки арап элифбесинде языларны бизге Сакъ шеэр Имамы Месфер Сеттаров ве Анадолу университетининъ тарих факультетининь оджасы, профессор Мехмет Топал ярдым эттилер.

Пулчыкъларнынъ бирисинде -  III-инджи Селим Cултаннынъ имзасы бар, Истамбулда басылгъаны акъкъында языла ве 123 ракъамлар, яни III-инджи Селим Cултан 1792-1802 сенелери падишалыкъ япкъан сенелери.

2-инджи пулчыкъта –къараларнынъ ве дерьяларнынъ Cултаны, Cултан огълу Султан язылы. Бу лагъап Фатих Cултан Мехметтен башлап Османлы cултанларына бериле экен.

           Бу шейлер къорантамызнынъ кечмишининъ джанлы тарихыдыр, торунчыгъым.

Эр бир инсан тамырларыны бильмек керек. Къорантамызнынъ тарихы, бутюн миллетимиз тарихынынъ бир къысмы оларакъ, сенинъ ярдымынъ иле, даа чокъ несиллеримизге беян оладжакъ, иншаллах.

        АИЛЕ ДЕГЕРЛИКЛЕРИ-2022 ярышнынъ финалистлери             

 Абкеримова Эльмаз

Къартбабамнынъ омюр тарихындан

Презентация      Къартбабанен субет (видео)

Селям алейкум, меним адым Абкеримова Эльмаз Серановна. Мен  озь къартбабам акъкъында араштырма иш азырладым. Бугунь исе бу ишни сизге такъдим этмеге истейим.

«Бир кунь келир, окъугъанларнынъ куню олур» бу меним къарбабамнынъ къартбабасыны сезлери. О озь балларына бойле весиет этип аткъан.

Бу меним къартбабамнынъ айле тереги.

 Назим къартбабамны Халилулла къартбабасы  балалыкъ чагъы Туркиеде кечкен. О Стамбулдаки медреседе 6 йыл окъугъан, онынъ бабасы кечинген сонъ анасы ве къардашы иле Къырымгъа къайтып келелер. Мында Ялтада оджалыкъкъа окъуй , Кезлевге къайтып келип эвлене  ве оджалыкъ омюр ишини башлай. Шерде большевиклер зорлыгъындан сакъынып Акъ-Шейх районнынъ Танабай коюне кочелер. Мында апайы кечине, Софие  къызыны къартбабасы остюрмеге озюне ала. Бир къач йылдан даа бир кере эвлене оксюз къалгъан Эмине Аппаз къызына. Онынъ даа 4 баласы ола: къызлары Кяфие, Сание, Къайрие  ве огълу Февзи. Онынъ балалары ичинден учю оджа олалар. Бириси меним къартбабамнынъ анасы Кяфие.

Къяфие  Халил къызы 1925 сенеси март 10да дюньягъа келе. Балалыгъы Акъ-Шейх ве Джанкой койлеринде кечкен, чюнки бабасыны чокъ ерге оджалыкъкъа чагъыргъанлар. О 19 яшында олгъанда  анасы кечине, алты къардашы иле  анадан оксюз къалалар. 18 майыс 1944 сенеси Узбекистангъа сюргюн олалар, нидже къыйынлыкълар чекелер, бир йылдан бабасы  ве эки къардашы хасталыкътан кечинелер. 1946 сенеси Андижандаки педагогика институтына кире ве эки йылдан математика оджасы олып чыкъа. 1948 сенеси Ашуров Ибетуллагъа акъайгъа чыгъа ве мектепте математика оджасы олып чалыша.  1950 сенеси 27 январда тонгъыч  баласы Назим(къартбабам)  дюньягъа келе. Онынъ даа 7 баласы ола. Бутюн омюри оджалыкъ япа. 1983 сенеси омюр аркъадашы1992 сенеси Къырымгъа къайтып келе. 2009 сенеси ноябрь 10  вакъытсыз кечине.

Ашуров Назим Ибайдуллаевич  1950 сенеси  январь 27де Озьбекистаннынъ Андижан область Къургъанепа районынынъ Дардакъ коюнде Ашуров Ибейдулла ве Кяфие Халилаева оджалар къорантасында дюньягъа кельди.1958  сенеси  кой мектебине барды, сонъра  Аимдеки мектебини 1968 сенеси битирди. Андижандаки институтына гидромелиорация факультетине кирди, амма мандаттан кечмеди. Шу йылы аскер ордусына  тюшти, 1970 сенеси къайтып кельди ве кой мектебинде оджалыкъ этип башлады.1971 сенеси Ош педагоика инстититутына филология факультетине кирди. 1976 сенеси окувны битрди ве  озь коюнде оджалыкъ япып башлады. 1978 сенеси  эвленди. Меним къартанамда бутюн омюри оджа олып чалышты. 1979 сенеси Къургъантепа рус тили оджаларына ачыкъ дерс  кечирди ве о сенеси  райОНОдаки  рус тили ве эдебият усулджысы олып тайинленди. «Озьбек ССР халкъ  Маориф алочысы» унванына такъдирленди. 1989 сенеси  сентябрь айында Къырымгъа авдет олды. Первомайский районнынъ Кормовое  коюндеки мектепке омюр аркъадашы иле оджа оларакъ кирдилер.  2002 сенеси  сентябь 21де  Кезлев шеэри, Исмаилбей къасабасында миллий мектеп ачылды. Бу мектепке директор оларкъ таинленди ве 2021 сенеси къадар чалышты. Бутюн омюр озь ишини юксек дереджеде беджермеге тырышты. Энди исе биз иле эглене. Мен озь къартбабамнен гъурурланам!

Дикъкъат ичюн сагъолунъыз!

        АИЛЕ ДЕГЕРЛИКЛЕРИ-2022 ярышнынъ финалистлери