Куртнебиев Ильяс

Къартбаба ве къартаналарымнынъ омюр тарихындан

Презентация



Мен Ильяс Куртнебиев. Мен Червоное къасабасында орта мектебинде 3-А сыныфта окъуйым. Энъ севимли дерслеримден: эсап дерси, ресим дерси, инглиз дерси ве ана тили дерслери. Бош вакъытында пек севем ресим япмагъа ве конструктырдан шекиллер джыймагъа. Ондан да гъайыры ана тилинде "Арманчыкъ" меджмуасындан дюльбер икяелер окъумагъа, шиирлер эзберлемеге. Ана тилимиз - бу бизим байлыгъымыз. Меним къартбабаларымдан ве къартбиталарымдан бу тиль манъа сакъланып къалды. Меним борджым бу тильни темелли бильмеге, келеджек несильлерге сакъламагъа.

Яшлыкътан башлап къартайгъанджыкъ бош вакъытларында меним Себия къартбитам пек севе эди йырламагъа. Бойле йырларыны бизлерге йырлап бере эди: "Дагъдан да энди бир къозю...", "Чалбаш бора", "Алтын юзюк", "Мен Самсона гидалмайым...", "Дерелер шума, шума...", "Къачар эдим мен Акъярдан...", "Менден гъамдан азат иле...", "Учь къаранфиль ашладым...", "Чиппийим" ве башкъалары.


Заланкойлю Осман огълу Юсуф ве аджы Абдураман къызы Себия (ана тарафтан - Сервер къартбабамнынъ анасы ве бабасы).

Юсуф къартбабам 1910 сенесинде Къырымда Заланкой (Холмовка) коюнде догъулды. Себия къартбитам 1915 сенесинде Къырымда Заланкой (Холмовка) коюнде догъулды.

1933 сенесинде Юсуф къартбабам ве Себия къартбитам къоранта къурдылар.

Къырымда яшагъанда Юсуф къартбабам колхозда медений-кутьлевий ишлернен огърашты, актив джемаатчы тешкилятчи эди. Себия къартбитам исе багъчаджылыкъ бригадасында чалышты.

Себия къартбитам колхозда чалышкъанда Къырымда оськен мейваларнынъ эски адларыны биле эди: гуль-пемпе алмасы, челеби алмасы, памукъ алмасы, бере армуты.

Себия къартбитам эвельдеки урф адетлеримизни хатырлавлары пек меракълы эди. Аталар сёзлери халкъымнынъ тылсымлы хазинесидир. Меним Себия къартбитамдан къалгъан аталар сёзлери будыр:

*Тонныларгъа селям йиберем,
Тонсызларгъа озюм барам.

*Къайда олсанъ анда ол,
Пердалязда эвде ол.

*Багъчы - байлыкъ,
Бир айлыкъ.

*Анадан корьгены - тон пичер,
Бабадан корьгены - аткъа минер.

*Чагъырылгъан ерге эринме,
Чагъырылмагъан ерде коринме.

*Этерсинъ элинънен,
Кетер сенинънен.

*Су корьмезден алдын,
Чызманы чыкъарма.

*Алма теректен йыракъ чушмий.

*Кииз къалпагъыны кииши билер.

*Заман замангъа уймай,
Сен замангъа уй.

*Сюр кечер дегиль дюнья,
Кор кечер дюнья.

*Ат ольсе налы къала,
Йигит кетсе намы къала.

Себия къартбитам даа бир меракълы икяе эткен эди. О яш олгъанда дюльбер олмамакъ ичюн дане сач (косички) оре экин. Дане сач дегени бирер уфакъ топ сачны алып, дане-дане оре экинлер. "Башынъызда не къадар дане сач бар эди?". Берген суалимизге къартбитам: "Саймадым, башыма сыгъгъанына коре, оре тургъаным", - деп джеваплана эди. О заманда чешит-тюрлю дюльбер тарамалар бар экен. Оларны къызлар озьлери уйдурып чыкъара эдилер.

1944 сенесинде 18 майыста Юсуф къартбабам, Себия къартбитам, Юсуф къартбабам анасы (эбанай) Фериште ве балалары Майе алам (1935с.) ве Сервер къартбабам (1940с.) сюргюнликке айдалып Наманган виляетининъ Пап районына, андан Чюст шеэрине тюштилер.

1953 сенесинде Ленинабад виляетининъ Гафуров шеэрине, сонъунда Чкаловск шеэрине кочтилер. Сюргюнликте Гафуров шеэринде Юсуф къартбабам къурулышта муэндис-прораб олуп чалышты. 1962 сенесинде Юсуф къартбабам кечинди. Себия къартбитам дёрт баланен къалды.

1990 сенесинде Себия къартбитам къорантасынен (оглу Сервер къартбабам, келини Зарема битам ве торунлары Зекие ве Зевиде тизелерим, Зенура анам) Къырымгъа кочюп кельдилер, догъулгъан коюнде Заланкойде (Холмовка) Бахчасарай районында эв сатын алып яшамагъа башладылар.

2015 сенесинде июль айында Себия къартбитам 100 яшына келип кечинди. Озь догъулгъан Заланкой коюнде комюльди.




Гурзуфлы Эмир огълу Эбазер ве Акъмесджитли Абибулла къызы Шефикъа (ана тарафтан - Зарема битамнынъ анасы ве бабасы).

Эбазер къартбабам 1911 сенесинде Къырымда Гурзуф къасабасында догъулды. Шефикъа къартбитам 1918 сенесинде Къырымда Акъмесджит шеэринде догъулды.

1938 сенесинде Эбазер къартбабам ве Шефикъа къартбитам къоранта къурдылар.

Акъмесджит шеэринде окъугъанда, Эбазер къартбабам ве Шефикъа къартбитам бир биринден таныш олдылар. Олар экиси Акъмесджит шеэринде педагогик институтында окъудылар. Эбазер къартбабам тарих оджасына окъуды, Шефикъа къартбитам исе химия-биология оджасына окъуды. Озь зенаатларны пек бегене эдилер.

Эбазер къартбабам Улу Ватан дженкини (1941-1945сс.) иштиракчиси эди, Берлин шеэрине барып чыкъты. Дженкте алякъаджы олып чалышты. Эбазер къартбабам истифадаки офицер эди, пек чокъ мукяфатлар, орденлер, медальлар алды: медаль "За отвагу", "Орден Красной Звезды", медаль "За оборону Сталинграда", "За оборону Севастополя", "За взятие Берлина" ве башкъалары.

1944 сенесинде 18 майыста Шефикъа къарбитам исе къорантасынен (бабасы Абибулла къартбабам, анасы Асибе къартбитам, таталары Ребия ве Джеваир къартбиталарым) сюргюнликке айдалып Ташкент виляетининъ Бекабад районына «Дальверзин» совхозына тюштилер. Сюргюнликте Шефикъа къартбитам мектепке ишке кире ве химия-биология оджасы олып чалыша.

Улу Ватан дженки (1941-1945сс.) биткен сонъ, Эбазер къартбабам сюргюн олгъан ерлерде озь къорантасыны тапа.

1947 сенесинде Шефикъа къартбитам локъсалыкъта олгъанда тиф хасталыгъына огърады, оннен кечинди. Шефикъа къартбитам кечинген сонъ, Эбазер къартбабам янъы къоранта къура ве «Дальверзин» совхозында мектепте тарих оджасы олып чалыша.

1975 сенесинде январь айында Эбазер къартбабам мектепин босагъанынъ басамакъларында, бир кереден юрегинден тутып инфаркт олуп кечине.

          АИЛЕ ДЕГЕРЛИКЛЕРИ-2022 ярышнынъ финалистлери